Nagrody w poszczególnych kategoriach przyznawane są na podstawie wskazań krytyków w sześciu dziedzinach: film, teatr, sztuki wizualne, literatura, muzyka poważna, muzyka popularna.
Wyróżniają one utalentowanych, młodych twórców, którzy swoją działalnością w danym roku wywarli niekwestionowany wpływ na polską kulturę wychodząc przed szereg i tworząc nowe trendy, będąc najlepszymi ambasadorami Polski w świecie. Nagroda specjalna, jaką jest Kreator Kultury, trafia w ręce wybitnych twórców, za szczególne osiągnięcia w popularyzacji polskiej kultury.
Paszporty POLITYKI co roku udowadniają, że ponad wszelkimi podziałami redakcyjnymi porozumienie w dziedzinie kultury jest możliwe. Krytycy z różnych redakcji i instytucji kultury wytypowali, jak co roku, w każdej kategorii artystów, których osiągnięcia uznali za ważne.
Oto nominowani!
FILM
Karolina Bielawska
W uhonorowanym Złotym Lajkonikiem dokumencie „Warszawa do wzięcia”, zrealizowanym razem z Julią Ruszkiewicz pięć lat temu, pokazała historię trzech dziewczyn z popegeerowskich wsi, które dostają ofertę pracy w stolicy. Wierzą w lepszy los, lecz nie są przygotowane na walkę, którą muszą stoczyć. „Mów mi Marianna”, nagrodzony Złotym Rogiem dla najlepszego dokumentu na tegorocznym festiwalu krakowskim, to pierwszy w Polsce tak osobisty dokument opowiadający o codzienności osoby transpłciowej. Bohaterką jest dojrzała kobieta, która przez większą część życia ukrywała swoją prawdziwą tożsamość i dopiero po wielu latach małżeństwa zdecydowała się zmienić płeć. „Mów mi Marianna” to film o stawaniu się sobą i cenie, jaką jesteśmy w stanie zapłacić za życie w zgodzie z własnym „ja”. „Autorce udało się – na przykładzie świetnie wybranej bohaterki – dużo powiedzieć o dramacie transseksualizmu. Warto polecić jej film wszystkim, którzy skłonni są ten dramat lekceważyć” – ocenia prof. Tadeusz Lubelski. Z kolei Anita Piotrowska podkreśla, że Bielawska wyciągnęła temat osób transpłciowych z getta seksualnych mniejszości. Licznymi nagrodami w konkursach międzynarodowych (w Krakowie, Locarno, Lizbonie czy Sankt Petersburgu) udowodniła, że pokazana na ekranie historia walki o siebie jest tematem uniwersalnym. Bielawską ciągnie też w stronę kreacji. Jej absolutoryjna 20-minutowa fabuła „Koniec lata” stanowi piękny przykład subtelnie poprowadzonej opowieści o niespełnionych uczuciach. Film otrzymał m.in. nagrody na festiwalach w Turcji i w Tunezji.
Kuba Czekaj
Czekaj ukończył liceum o profilu teatralnym. Jest absolwentem reżyserii Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Programu Fabularnego Studio Prób w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Jest autorem kilku etiud. W głośnej, zrealizowanej w ramach programu „30 minut”, fabule „Ciemnego pokoju nie trzeba się bać” przedstawił historię 11-latki darzącej bezgraniczną miłością swojego ojca, która poznaje jego ukryte tajemnice. Został za nią uhonorowany m.in. Srebrnym Lajkonikiem dla najlepszego krótkometrażowego filmu i „Talentem Trójki”, nagrodą przyznawaną przez radiową Trójkę. W dyplomowym filmie „Twist&Blood” opowiedział o chłopcu rozwiązującym swoje problemy poprzez autoagresję. Obecnie kończy „Królewicza olch” – swój drugi film fabularny, choć miał zostać skończony jako pierwszy.
Magnus von Horn
Po premierze w Cannes w prestiżowej sekcji Quinzaine des réalisateurs krytycy chwalili niezwykłą dojrzałość stylu. Von Horn zamiast szokujących obrazów okrucieństwa stosuje chłodną, poetycką narrację z długimi ujęciami, w których dosłowność zostaje usunięta poza kadr. „Popis wnikliwej obserwacji i drążenia problemu trudności młodych ludzi we wzajemnej komunikacji, nawet w tak z pozoru dobrze zorganizowanym społeczeństwie, jak dzisiejsze szwedzkie – zwraca uwagę nominujący prof. Tadeusz Lubelski. – Autor dotyka przy okazji problemu gorącego i dla nas – stosunku do obcego”. Jego szkolne etiudy, m.in. „Radek”, „Echo”, „Bez śniegu”, również były poświęcone okolicznościom zbrodni.
TEATR
Dominika Knapik
Urodzona w Krakowie w 1979 r. Knapik jest tancerką, choreografką i aktorką, absolwentką (i wykładowczynią) krakowskiej PWST i Studia Baletowego Opery Krakowskiej. Występowała solo oraz m.in. z gdańskim Teatrem Dada von Bzdülöw. W 2008 r. założyła z dramaturgiem i socjologiem Wojciechem Klimczykiem kolektyw artystyczny Harakiri Farmers, z którym zrealizowała kilkanaście spektakli, m.in. na podstawie tekstów Samuela Becketta, Etgara Kereta i Sławomira Mrożka. „I Wanna Be Someone Great” sprzed roku przywoływał postać Leni Riefenstahl w kontekście związków władzy, religii i pracy, i stawiał pytanie, dla jakich potęg by dziś pracowała i jaki rodzaj obrazów tworzyła apologetka III Rzeszy. Styl Knapik charakteryzuje duża doza ironii i humoru oraz swobodne łączenie elementów z różnych dziedzin sztuki. Jego budulcem są codzienne gesty i pozy, poddawane silnej formalizacji. „Taniec rozumiem bardzo szeroko. Interesuje mnie niedefiniowanie granic, łączenie ruchu z teatrem i sztukami wizualnymi” – mówiła w filmie zrealizowanym przez Instytut Muzyki i Tańca.
Ewelina Marciniak
O urodzonej w 1984 r. w Dusznikach-Zdroju reżyserce teatralny świat pierwszy raz usłyszał za sprawą widowiskowej „Zbrodni” Michała Buszewicza, zrealizowanej przed trzema laty w Bielsku-Białej. Następne były „Amatorki” Jelinek z gdańskiego Wybrzeża, gdzie utowarowienie związków międzyludzkich Marciniak pokazywała, bawiąc się konwencjami m.in. komedii romantycznej. W bydgoskim „Skąpcu” – z obsadą w nomen omen skąpych kostiumach – opowiadała o dehumanizującej wszechwładzy pieniądza. Nominację do Paszportu zawdzięcza „Morfinie” z Teatru Śląskiego w Katowicach – brawurowej adaptacji powieści Szczepana Twardocha, z graną na żywo muzyką stylizowaną na kabarety międzywojnia. A szczególnie „Portretowi damy” według powieści Henry’ego Jamesa z gdańskiego Wybrzeża. „To odważna i nieschematyczna opowieść o konwenansach i przesądach starej Europy, odbierających wolność wyzwolonej, zdawałoby się, kobiecie, opowieść efektowna i misterna, namiętna i ironiczna zarazem” – pisał Jacek Sieradzki. W tworzeniu portretu Europy mogły przydać się reżyserce studia, które ukończyła przed reżyserią w krakowskiej PWST – europeistyka i dramatologia na UJ.
Justyna Wasilewska
Urodzona w 1985 r. we Wrocławiu Wasilewska marzyła jako dziecko o rzeźbieniu i ASP, jej idolką była Camille Claudel. Ostatecznie jednak wybrała aktorstwo, jest absolwentką łódzkiej Filmówki. Spektaklem, który uformował jej postrzeganie teatru, byli słynni „Oczyszczeni” Krzysztofa Warlikowskiego. Atmosfery nieskrępowanej twórczości szukała najpierw w zespole Teatru im. Jaracza w Łodzi, następnie w krakowskim Starym Teatrze, kierowanym przez Jana Klatę. Po roku przeszła do TR Warszawa, po drodze pojawiając się w spektaklach Krzysztofa Garbaczewskiego („Życie seksualne dzikich”, „Balladyna”, „Kamienne niebo zamiast gwiazd”). Eteryczna, delikatna, o długich blond włosach i okrągłej, dziecięcej twarzy, tworzy bohaterki silne, niezależne i nieprzewidywalne. W „Balladynie” zaskakiwała na poły improwizowanym, feministycznym monologiem, w którym porównywała czerwone i pluszowe wnętrze poznańskiego Teatru Polskiego do waginy, a widzów do mięśni Kegla. W autorskim spektaklu „To pewnie wina krajobrazu” za pomocą tekstów Bernharda, Lowry’ego i Coetzeego zastanawiała się, „co się dzieje w głowie człowieka odizolowanego od świata, zamkniętego, żyjącego w swoim schorowanym wnętrzu”. Jeszcze jako studentka w 2009 r. zdobyła Grand Prix na 30. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu. Urzekła jury oryginalną interpretacją piosenki Toma Waitsa „Część, której masz dość”.
SZTUKI WIZUALNE
Tymek Borowski
Zgłaszająca Tymka Borowskiego do nagrody Karolina Plinta podkreśliła jego „nowatorskie podejście do sztuki i przedefiniowanie roli artysty we współczesnym społeczeństwie”. W uzasadnieniu pisała: „dokonał znaczącej transformacji swojej praktyki twórczej – z malarza przekształcił się w awangardzistę działającego w internecie, a także prywatnego przedsiębiorcę, wykonującego prace na zlecenie”. Wybór coraz to nowych, niekiedy zaskakujących jak na malarza, środków wyrazu (nowatorskie infografiki, krótkometrażowe filmy artystyczno-edukacyjne) być może znajduje wyjaśnienie w jego zapewnieniu: „Zawsze czułem, że chciałbym zrozumieć, jak działa świat”.
W minionym sezonie artysta bardzo wyraźnie zaznaczył swoją obecność w życiu artystycznym kraju. Przede wszystkim dwoma indywidualnymi wystawami: „Nie ma czegoś takiego jak sztuka” w BWA Olsztyn (m.in. komiks o użyteczności sztuki, monumentalna infografika „Sztuka wytłumaczona prościej niż to możliwe” czy film „How Art Works”) i „Wszyscy potrzebują zasad, ale każdy potrzebuje innych” w Galerii Arsenał w Białymstoku (m.in. wyśmienity film „How Culture Works?”). Sztuka Borowskiego jest ironiczna, ale i bardzo przystępna. Nic nie tracąc z jakości artystycznej, często zyskuje zaskakujący wymiar utylitarny, będąc czymś w rodzaju narzędzia pozwalającego tłumaczyć społeczeństwu mechanizmy rządzące sztuką, kulturą, społeczeństwem, cywilizacją.
Piotr Łakomy
O Piotrze Łakomym pisano, że „nieustannie bada granicę między rzeźbą a malarstwem”. Tworzy obiekty z zaskakujących niekiedy materiałów (np. bardzo często ze styropianu lub betonu). Bliska jest mu estetyka biorąca swe początki w amerykańskim minimalizmie, inspirują go związki sztuki z architekturą. Ważną rolę w jego dziełach odgrywa światło i to, w jaki sposób organizuje ono przestrzeń. „W dzisiejszym natłoku obrazów to niezwykła sztuka. Jego zimne, hermetyczne prace można sytuować na styku tradycji minimalizmu, estetyki korporacyjnej i sztuki postinternetowej. Zarazem to rzeźba w rozumieniu bardzo konserwatywnym – w zagadkowy sposób zawłaszcza całe otoczenie, drażni i niepokoi zmysły poprzez nieoczywiste kształty, przemysłowe materiały, fakturowe
powierzchnie, niekiedy dyskretne użycie nowych technologii” – pisał w uzasadnieniu kandydatury Iwo Zmyślony.
Dzieła Łakomego porównuje się niekiedy do prac Mirosława Bałki, ale równocześnie podkreśla, że styl jego sztuki cechuje duża samodzielność, odrębność, oryginalność. Zdaniem Grzegorza Borkowskiego „to artysta, który wyjątkowo twórczo rozwija swój kod wypowiedzi, pozornie zimny i minimalistyczny, jednak zapadający mocno w pamięć”. W 2015 r. twórca znalazł się w gronie pięciu finalistów najbardziej prestiżowego w Polsce środowiskowego konkursu dla młodych artystów wizualnych „Spojrzenia”.
Honorata Martin
Urodzona w Gdańsku (1984 r.). Tam też ukończyła studia na Wydziale Malarstwa ASP. Artystka multimedialna: uprawia malarstwo, rysunek, rzeźbę, performance, tworzy filmy animowane i obiekty, fotografuje. Otrzymała III Nagrodę na Konkursie Gepperta (2011 r.) oraz nagrodę publiczności na Gdańskim Biennale Sztuki (2012 r.). Zwyciężyła w ogólnopolskim plebiscycie „Polacy z werwą”. Każde kolejne jej przedsięwzięcie artystyczne było szeroko komentowane, nie tylko przez branżowe media. Począwszy od akcji „Przyjdź i weź, co chcesz” (2011 r.), gdy zaprosiła do swego domu przypadkowe osoby, proponując, by zabrały z niego, co zechcą. W 2013 r. zrealizowała performance „Wyjście w Polskę”, wyruszając z Gdańska w pieszą wędrówkę po kraju. Bez celu, przed siebie, zdana wyłącznie na ludzką pomoc i życzliwość. Skończyła po dwóch miesiącach w Dzierżoniowie (Dolny Śląsk). Owocem tej podróży są zapiski, rysunki, zdjęcia, nagrane fragmenty rozmów.
W 2015 r. przygotowała ważną multimedialną wystawę „Bóg Małpa” w BWA Wrocław. Ale najgłośniejszy okazał się performance „Zadomowienie”, w ramach którego zamieszkała na jakiś czas w namiocie w Parku Rzeźb na warszawskim Bródnie. Rozmawiała z ludźmi, rysowała, organizowała zajęcia artystyczne. Krytycy nazwali to działanie „rzeźbą społeczną”, której tworzywem są stosunki międzyludzkie. Honorata Martin, zmieniając formy artystycznego wyrazu, wierna jednak pozostaje raz wyznaczonym celom: doświadczaniu granic wytrzymałości (fizycznej, psychicznej, emocjonalnej) w sytuacjach szczególnych, przekraczaniu granic własnych lęków i ograniczeń, badaniu wartości progowych w relacjach z drugim człowiekiem. Jakub Banasiak napisał w uzasadnieniu nominacji, że „w krótkim czasie zapracowała na miano artystycznej rewelacji roku, a może i ostatnich kilku lat. (…) Jej działania udowodniły, że w sztuce ciągle najważniejsze są nonkonformizm, szczerość i indywidualny (co nie znaczy egoistyczny) punkt widzenia”. Iwo Zmyślony o jej sztuce pisał z kolei: „Trafia prosto w serce, bez potrzeby tłumaczenia i teoretyzowania”.
LITERATURA
Weronika Murek
Murek kolekcjonuje dziwne słowa. Układa z nich kompozycje. Już sam spis treści w zbiorze opowiadań układa się w taki tekst: „Organizacja snu w przedszkolu”, „Alergia na pióra pudrowe”, „Ołówek, siekierka, kijek”. Szuka tych słów w książkach kupowanych na Allegro. „Zawsze mnie potwornie ręka swędzi, żeby rzeczywistości dorobić jeden czy drugi lufcik, wypustkę” – mówiła w jednym z wywiadów. W świecie, który opisuje, nie wiadomo, kto jest żywy, kto martwy, te opowiadania rozkwitają jak egzotyczne rośliny w nieprzewidywalnym kierunku i kształcie. W tym roku Murek zadebiutowała też jako autorka sztuki teatralnej o tajemniczym tytule „Feinweinblein”, za którą otrzymała Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną.
Andrzej Muszyński
„Całkiem odpowiedzialnie można go nazwać odnowicielem prozy wiejskiej – twierdzi Dariusz Nowacki. – W swoim tegorocznym debiucie powieściowym »Podkrzywdzie« kontynuuje to, co udanie zaczął w zbiorze opowiadań »Miedza« (2013 r.), czyli pracę artystyczną obliczoną na ocalanie pamięci o kulturze i duchowości świata, który już nie istnieje. Realizm magiczny praktykowany przez Muszyńskiego brzmi czysto i przekonująco”. Muszyński mieszka w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, gdzie prowadzi gospodarstwo. Jest też kolekcjonerem antykwarycznych publikacji i staroci związanych z najbliższą okolicą. To miłośnik Tatr oraz space art, sztuki wizualizacji kosmosu, o której pisał w „Triadzie”, e-booku wydanym przez CCPress (2015 r.).
Łukasz Orbitowski
„Choć brzmi to jak frazes, każda kolejna powieść tego pisarza jest lepsza od po- przedniej – napisał o nominowanej powieści Dariusz Nowacki. – Najnowsza, »Inna dusza«, odsłania historię dwu strasznych, niezrozumiałych zbrodni, do których do- szło w drugiej połowie lat 90. w Bydgoszczy. Przynosi świetne studium psychiki nastoletniego mordercy i osób z jego otoczenia, a także zawiera wiarygodny obraz Polski doby przełomu ustrojowego”. Łukasz Orbitowski był do niedawna kojarzony przede wszystkim z powieściami grozy i fantastyką. Jednak w jego kolejnych książkach wątków fantastycznych było coraz mniej. W poprzedniej, „Szczęśliwej ziemi”, najciekawsza wydawała się sfera realistyczna, czyli historia piątki przyjaciół z miasteczka Rykusmyku. Jednak zdaniem Piotra Kofty Orbitowski nie odcina się od swoich korzeni: „Orbitowski zrezygnował z grozy? Bynajmniej – po prostu zamienił monstra na metafory. I chociaż »Inna dusza« to rzecz oparta na faktach, jest zarazem pełnokrwistą powieścią. Nie tylko historią mordercy, ale też historią o Polsce lat 90., Polsce podwójnie znokautowanej, raz przez komunizm, drugi raz przez transformację”. Bernadetta Darska w uzasadnieniu nominacji pisze: „To doskonałe połączenie powieści inicjacyjnej, psychologicznej i obyczajowej, ale i – co tak naprawdę najistotniejsze – precyzyjne, poruszające i zapadające w pamięć studium zła”.
MUZYKA POWAŻNA
Krzysztof Książek
Jest wciąż studentem, naukę gry na fortepianie rozpoczął stosunkowo późno, bo w wieku 9 lat, u Grażyny Hesko-Kołodzińskiej. Od 2005 r. kształci się pod okiem prof. Stefana Wojtasa, najpierw jako uczeń szkoły muzycznej II stopnia w Krakowie, obecnie jako student Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Jest laureatem ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów, w tym: im. Ludwika Stefańskiego i Haliny Czerny-Stefańskiej w Płocku (2008 r.), XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Ricarda Vinesa w Lleida w Hiszpanii (2009 r.), Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina we Lwowie (2010 r.), VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego „Citta di Avezzano”(2011 r.), Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (2011, 2013 i 2015 r.). Brał udział w 67. i 69. Międzynarodowym Festiwalu Chopinowskim w Dusznikach-Zdroju, XVIII Międzynarodowym Festiwalu Młodych Laureatów Konkursów Muzycznych „Silesia”, V Ogólnopolskim Festiwalu Promocyjnym „Sierpień Talentów” oraz II Festiwalu Premia Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina. Jest laureatem Stypendium Krystiana Zimermana, stypendystą programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Młoda Polska oraz Fundacji Pro Musica Bona.
Barbara Kinga Majewska
Uwagę krytyków zwróciła wykonawstwem młodej polskiej muzyki. Dokonała prawykonań utworów m.in. Aleksandry Gryki, Andrzeja Kwiecińskiego, Wojciecha Blecharza, Joanny Woźny, Marcina Stańczyka i Lukasa Ligetiego; brała udział w prawykonaniu „Zwycięstwa nad Słońcem” Sławomira Wojciechowskiego (Opera Narodowa – Projekt „P”) oraz „Czarodziejskiej góry” Pawła Mykietyna (Poznań, Festiwal Malta), występowała m.in. na Festiwalu Kwadrofonik, Sacrum Profanum, Muzyka na Szczytach, Interpretacje, Ogrody Muzyczne, Kwartesencja, Instalakcje. Adam Rozlach nominuje ją „za odkrywcze poszukiwania oraz za zjawiskowe interpretacje”, Adam Suprynowicz podkreśla, iż „artystka inspiruje kompozytorów i z zaangażowaniem promuje nową muzykę”. Marlena Wieczorek zauważa ponadto, że Majewska jest „światłym obserwatorem życia muzycznego”: publikuje na portalu Instytutu Goethego (dział Kultura), w serwisie internetowym Narodowego Instytutu Audiowizualnego Muzykoteka Szkolna oraz w magazynach „Glissando” i „Muzyka w Mieście”, a jej tekst zdobył I nagrodę na Konkursie Polskich Krytyków Muzycznych „Kropka”.
Marcin Świątkiewicz
„Kreuje muzykę jako żywą tkankę, wielowarstwową i śpiewną, naturalnie ruchliwą, pozwalającą słuchaczowi całkowicie zapomnieć o mechaniczności, z jaką nader często kojarzy się klawesyn” – tak tłumaczy nominację Jakub Puchalski.
Marcin Świątkiewicz urodził się w 1984 r. w Katowicach. Studiował grę na klawesynie i kompozycję w Królewskim Konserwatorium w Hadze oraz w katowickiej Akademii Muzycznej, gdzie obecnie wykłada, a w czerwcu 2014 r. obronił doktorat. Był finalistą Międzynarodowego Konkursu im. G.Ph. Telemanna w Magdeburgu (2007 r.) oraz I Międzynarodowego Konkursu Klawesynowego im. A. Wołkońskiego w Moskwie (2010 r.), a także stypendystą Ministra Kultury („Młoda Polska”), Marszałka Województwa Śląskiego i Rządu Holenderskiego (Huygens).
Gra na różnych typach klawesynów i klawikordów, a także na historycznych fortepianach i organach. Jest zwolennikiem sztuki totalnej, jaką była muzyka baroku, gdy kompozytorzy wykonywali własne utwory z dużym udziałem improwizacji. Szczególnie ceniony jest za wykonywanie partii basso continuo w dziełach barokowych, i to nie tylko przez zespoły polskie, jak Capella Cracoviensis, Arte dei Suonatori czy {oh!} Orkiestra Historyczna, ale też światowych artystów: regularnie współpracuje z brytyjską skrzypaczką Rachel Podger i jej zespołem Brecon Baroque oraz ze skrzypkiem włoskim Enrico Onofrim i jego orkiestrą Divino Sospiro. „Nie mieliśmy dotąd klawesynisty, który z takim impetem zaistniałby w europejskim świecie muzyki dawnej” – zwraca uwagę Jacek Hawryluk. Świątkiewicz występował już nie tylko w Europie, ale także w obu Amerykach i Azji. W bieżącym roku entuzjastycznie przyjęty został podwójny album ze wszystkimi koncertami klawiszowymi Johanna Gottfrieda Müthela, ostatniego ucznia Johanna Sebastiana Bacha, które solista gra z Arte dei Suonatori (szwedzka wytwórnia BIS); album otrzymał m.in. Diapason d’Or. Na jesieni ukazały się niemieckie koncerty barokowe z {oh!} Orkiestrą Historyczną (DUX), Sonaty różańcowe Bibera z Rachel Podger i innymi muzykami (Channel Classics) i utwory Telemanna z Pamelą Thorby (Linn Records). W przyszłym roku ukaże się jego druga, całkowicie solowa płyta „Cromatica”(pierwszą, „Musikalische Vielerley” z barokową niemiecką muzyką klawiszową, wydało w 2008 r. Radio Katowice), a także m.in. „Die Kunst der Fuge” Bacha z Rachel Podger i Brecon Baroque.
MUZYKA POPULARNA
Błażej Król
W tym właśnie roku wydał – jako Król – drugi solowy album „Wij”, który opisywaliśmy w POLITYCE jako pełen paradoksów: chłodny, a zarazem romantyczny, syntetyczny w brzmieniach, a zarazem naturalny w ekspresji. I to ten album przyniósł mu nominację do Paszportu. Autor podążał tu tropem bardzo ciekawej i oryginalnej na polskim rynku płyty „Ur” Lecha Janerki, zachowując jednak przy tym wszystkie elementy własnego, łatwo już rozpoznawalnego stylu, a brzmienia polskiej sceny muzycznej lat 80., podobnie jak Laurie Anderson i King Crimson z podobnego okresu, traktując jako luźną inspirację. Jego znakiem rozpoznawczym stała się oszczędna forma bardzo krótkich piosenek, w których ważną rolę gra pojedyncze słowo, skojarzenie, przenośnia, każda fraza, dźwięk i pauza.
„Wij” to rozwinięcie artystycznych pomysłów z poprzedniej płyty „Nielot”, ale też z okresu, gdy Król współtworzył z Maurycym Kiebzakiem-Górskim duet UL/KR. Już wtedy pisano o naszym nominowanym dużo – pierwszy album tej założonej w 2011 r. grupy, zatytułowany po prostu „UL/KR”, został płytą roku w rankingu „Gazety Wyborczej”. Jeszcze wcześniej Błażej Król występował w zespole Kawałek Kulki. Jest kolejnym wśród tegorocznych nominowanych przykładem konsekwencji twórczej i wielkiej pracowitości. Jak czy- tamy w biogramie przygotowanym przez opiekującą się nim obecnie wytwórnię Kayax: „Nie lubi odpoczywać”.
Raphael Rogiński
Kuba Ziołek
Kuba Ziołek urodził się w 1985 r. w Bydgoszczy, tam również mieszka i pracuje, pozostając animatorem tamtejszej – znów bardzo ważnej – sceny muzycznej. Swój czas dzieli pomiędzy cały zestaw różnych grup i projektów muzycznych, od stricte rockowych po tworzące muzykę improwizowaną. Są wśród nich Alameda 5, Ed Wood, Hokei, Innercity Ensemble, Kapital, T’ien Lai, a wreszcie solowe przedsięwzięcie Stara Rzeka. Trudność zmierzenia się z dorobkiem Ziołka wyznaczają w tym roku dwa fakty. Po pierwsze, niemal każdy z powyższych zespołów wydał w 2015 r. nowy album lub przynajmniej koncertował. Po drugie, nowe nagrania Alameda 5, Starej Rzeki czy T’ien Lai należały do najlepiej ocenianych przez rodzimą krytykę polskich płyt.
Od czego więc zacząć? W centrum zainteresowania pozostawał na pewno album „Zamknęły się oczy ziemi” Starej Rzeki – jako dopełnienie (ma to być ostatni album pod tym szyldem) wizji autorskiej Ziołka pokazanej dwa lata wcześniej. Mieszanina wpływów folku (John Fahey), jazzu (Albert Ayler), ale przy okazji i black metalu, inspiracji literaturą fantastyczno-naukową, a do tego słowiańską wrażliwością i melancholią. Jak to półżartem określa sam twórca: „brutalizm magiczny”. Świeżość i wyjątkowość tego amalgamatu doceniona została także za granicą. „Ziołek ma niezwykłą rękę muzycznego mistrza, a »Zamknęły się oczy ziemi« to jego Kaplica Sykstyńska”– zachwycał się Tristan Bath z cenionego „The Quietus”. –„To szerokie stylistycznie i głębokie arcydzieło, którego każdą minutę warto chłonąć”.
-------------------------------------------
foto ⓒ POLITYKA / Leszek Zych
materiały za uprzejmością ⓒ POLITYKA
