WARSZAWA, 20.11.2012 - 22.12.2012
Wielobarwne, malowane na pergaminie mapy wykreślone na podstawie ksiąg Ptolomeusza przez renesansowych kartografów można oglądać na niezwykłej wystawie w Pałacu Krasińskich. Towarzyszy jej nowa książka Jacka Dehnela napisana specjalnie z myślą o ekspozycji.
"Brat Nicolaus każe mi całą ziemię pokrywać bielą, morze i rzeki – lazurem, wyspy – różnorakimi barwami, byle tylko były widoczne, góry – umbrą i czernią, a wszystko to opisywać złotem i minią. Tak właśnie robię, ale mam przecież swoje własne oczy, które mówią mi co innego" - pisze Jacek Dehnel wcielając się w postać renesansowego miniaturzysty.
Te piękne, wielobarwne mapy, jakie zgodnie z panującą konwencją malował renesansowy miniaturzysta Dehnela na delikatnym pergaminie i zdobione szczerym złotem były niezwykle cenionymi dziełami sztuki. Na wystawie "Świat Ptolemeusza - włoska kartografia renesansowa w zbiorach Biblioteki Narodowej" zaprezentowano najcenniejsze skarby sztuki kartograficznej powstałej dzięki odrodzeniowej fascynacji nauką starożytnych Greków. Wiele z nich nawiązuje do traktatu "Geografia" Klaudiusza Ptolemeusza pochodzącego z II wieku. n.e. W średniowieczu traktat został zapomniany, a będące jego częścią mapy nie zachowały się. Dopiero nadejście renesansu sprawiło, że na podstawie zawartych w nim współrzędnych wykreślono od nowa mapy znanego starożytnym świata.
Na wystawie w Pałacu Rzeczypospolitej zaprezentowano 30 map z "Geografii" Klaudiusza Ptolemeusza w najsłynniejszej redakcji Nicolausa Germanusa z 1467 roku oraz XVI-wieczne morskie atlasy Antonia Milla i Angela Freducciego. Wśród tych białych kruków "atlas" Germanusa to absolutny unikat. Do dziś zachowało się kilkanaście XV-wiecznych kopii, z czego wersja Biblioteki Narodowej jest jednym z trzech egzemplarzy sygnowanych. Jest ona szczególna także dlatego, że to jedyny egzemplarz, który nie ma zszytych i złożonych kart z mapami, co umożliwia eksponowanie wszystkich jego kart jednocześnie. Każda z tych 30 map ma wymiary 41,5 na 50 cm.
Do Polski księga trafiła jako podarunek od papieża Grzegorza XIII dla kanclerza Jana Zamoyskiego, twórcy Zamościa. Do II wojny światowej atlas wraz z innymi niezwykle cennymi księgami znajdował się w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej. W 1946 roku to, co pozostało ze zbiorów Zamoyskich przekazał ostatni Ordynat Jan Zamoyski Bibliotece Narodowej jako wieczysty depozyt. Wystawa upamiętnia Jana Zamoyskiego, ostatniego Ordynata, w 100. rocznicę urodzin i 10. rocznicę śmierci.
Wystawie towarzyszy nowa, specjalnie na tę okazję napisana książka Jacka Dehnela pt."Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych". Trzydzieści ptolemejskich map zainspirowało pisarza do stworzenia cyklu trzydziestu różnych tekstów, które w 30 różnych formach literackich poprzez 30 różnych bohaterów mówią o mapach, podróżowaniu, przestrzeni. W"Kosmografii" Dehnela o swojej wyśnionej, alternatywnej mapie - odbiegającej mocno od naszych standardów - pisze brat Georg z opactwa Reichenbach w liście do brata Andreasa z opactwa Sankt Gallen w roku 1465:
"Morze, choć bywa niebieskie, równie często staje się zielone, złote, sine, srebrzyste; podobnie rzeki zmieniają się w zależności od pory dnia i pogody. Ziemia nigdy prawie nie jest biała, chyba że zimą, ale przecież nawet wówczas nie wszędzie leży śnieg, jak w Sankt Gallen; są, jak mi mówiono, krainy, w których o śniegu w ogóle nie słyszano, chyba że w najwyższych górach. Ląd pokryty jest zatem w rzeczywistości siwymi skałami, jasną darnią, lasami ciemnymi, polami, które ze srebrnozielonych zmieniają się w złote łany, a potem w szarobrunatne ścierniska, rudymi dachami miast i słomkowymi strzechami wsi. Tak właśnie mógłbym malować, nie czyniąc nic wbrew sobie." (cały fragment na Dwutygodnik.com)
Jak mówi sam Jacek Dehnel, "moja książka to zbiór apokryfów, a zatem spacer po peryferiach, białych plamach, które na dawnych mapach oznaczano napisem: 'ubi sunt leones', czyli 'tam żyją lwy'.
Książkę "Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych" Jacka Dehnela będzie można kupić tylko na wystawie.
Wszystkie mapy można oglądać na stronie ptolemeusz.bn.org.pl.
Wystawa "Świat Ptolemeusza. Włoska kartografia renesansowa w zbiorach Biblioteki Narodowej" otwarta jest od 20 listopada do 22 grudnia 2012.
Biblioteka Narodowa
Pałac Rzeczypospolitej
Pl. Krasińskich 3/5 w Warszawie
wstęp wolny
Źródło: http://www.bn.org.pl, Dwutygodniik, materiały prasowe
