Joseph Beuys | Tadeusz Kantor: Pamięć

Joseph Beuys jest bardzo znany w Izraelu, jednak nigdy dotąd nie wystawiano tam jego prac. Tadeusz Kantor prezentował w Izraelu swój spektakl Umarła klasaw 1985 roku. To także pierwsza pełniejsza prezentacja jego dzieł plastycznych w tym kraju. Po raz pierwszy zestawiono obu tych twórców – znanych w całym świecie również dlatego, iż byli to artyści-wędrowcy. Do jedynego ich spotkaniadoszło w roku 1973 w Edynburgu.

Obaj artyści uprawiali rozmaite dyscypliny sztuki: rysunek, malarstwo, rzeźbę, happening, sztukę akcji. Kantor znany najszerzej jest ze swoich dokonań w dziedzinie teatru autonomicznego tworzonego od czasu drugiej wojny światowej (Teatr Niezależny/Teatr Podziemny) w okupowanym przez Niemców Krakowie. Beuys w tym czasie służył w armii niemieckiej. Biografie obu żyjących w tym samym czasie artystów to również temat wystawy. Wszystko tu jest skupione wokół pamięci – pamięci zawartej w dziełach twórców, jak i pamięci o ich dokonaniach. Ukazane zostały ich gry z pamięcią własną oraz grupową. Treścią wystawy jest w istocie anamneza – przypomnienie, albo raczej od-pomnienie tego co było, co jest skryte, zapoznane, zacienione, utajone.

W przygotowanej do sal wystaw czasowych Israel Museum w Jerozolimie kurator pokazu, Jaromir Jedliński (współdziałający z Suzanne Landau – Kurator Sztuki Współczesnej i Główną Kurator Sztuki w Israel Museum), koncentruje uwagę widzów na kwestiach różnej pamięci w odniesieniu do wydarzeń XX wieku – tak, jak przejawia się ona w dziełach obu tych artystów. Pamięć, historia, śmierć – także splątane relacje pomiędzy Żydami, Polakami i Niemcami stanowią główne akcenty tematyczne. A także pojęcie Rzeczywistości i jego materialny wyraz w sztuce każdego z twórców.

W przedsionku wystawy umieszczono dzieło Paula Klee Angelus Novus – rysunek z 1920 roku przedstawiający wizję Anioła Historii|Anioła Śmierci. Dzieło to w swym przesłaniu skupia w sobie niejako cały XX wiek. Wyraża on czas też we własnych losach – rysunek przez wiele lat wędrował po Europie, aby w końcu wejść do stałej kolekcji Israel Museum w Jerozolimie.

Owo tułające się przez lata po świecie dzieło Klee – Angelus Novus stanowi klucz do wystawy Beuys|Kantor: Pamięć w Jerozolimie. Jej i prolog, i zarazem epilog. Spotkanie budowane jest jednak wokół uobecnienia dwóch ważnych dzieł – instalacji rzeźbiarskiej Beuysa Koniec XX-go wieku (tu wystawiana jest wersja dzieła z Tate Modern w Londynie) oraz Kantora Wielkiego Ambalażu na koniec XX-go wieku (pokazanego w formie fotogramu) – wieloznaczeniowej sekwencji spektaklu Kantora i Teatru Cricot 2 Nigdy tu już nie powrócę. Oba te dzieła sąsiadują ze sobą w przestrzeni ekspozycji – w miejscu ich spotkania zbiega się trakt, jakim podążamy z jednej strony poprzez ciemne pomieszczenia z obiektami Kantora, a poprzez jasne z rzeczami Beuysa ze strony przeciwnej. Wystawie towarzyszą filmy-zapisy manifestacji twórczych Beuysa i Kantora: happeningi, wystąpienia i – w przypadku Kantora – utwory teatralne.

Pokaz dzieł obu artystów, wraz z projekcjami filmów różnorodnych działań Beuysa oraz spektakli teatru Cricot 2 Kantora, zajmuje 2000 metrów kwadratowych powierzchni jednego z pawilonów i stanowi główną czasową wystawę sztuki nowoczesnej tego sezonu w Israel Museum.

Israel Museum – w obecnym kształcie istnieje od 1965 roku i od tego czasu zwielokrotniło swą powierzchnię – zgodnie z pierwotną wizją i projektem twórców oraz architektów. Stało się ono jednym z najważniejszych encyklopedycznych muzeów świata a zapewne pierwszym tak nowoczesnym. W skład zbiorów jednego ze skrzydeł wchodzą: dawni mistrzowie europejscy, międzynarodowa sztuka nowoczesna i współczesna, nowoczesna oraz współczesna sztuka w Izraelu. W 2005 roku w tym dziale zgromadzonych było 150 tysięcy dzieł sztuki.

Joseph Beuys – urodzony się w Krefeld w 1921 roku, zmarł w roku 1986 w Düsseldorfie. Jego praca miała być terapią społeczną, by wyłoniła się sztuka w nieosiągalnej dotąd pełni – sztuka antropologiczna i społeczna. Po wojnie studiował w Kunstakademie w Düsseldorfie i w roku 1961 został tam profesorem rzeźby monumentalnej. W 1972 roku ogłosił, wspólnie z Heinrichem Böll, ideę Wolnego Międzynarodowego Uniwersytetu Twórczości i Poszukiwań. Dążył do budowania mostów między Zachodem a Wschodem (akcje Eurasia), prowadził dysputy z Dalaj Lamą. Jego spuścizna to kapitalny element – mentalny, artystyczny i ekonomiczny – wielu kolekcji w całym świecie.

Tadeusz Kantor – urodzony się w 1915 zmarł w roku 1990 w. Artysta-pielgrzym, z podróży i powrotu uczynił motyw swego życia w sztuce. Malując, tworząc spektakle teatralne, rysunki, happeningi oraz autokomentarze i wystąpienia, dokonywał objawienia potoczności. Mawiał o swym biednym pokoju wyobraźni.

Od 22 maja do 27 października
 

Israel Museum
Jerozolima
Izrael