Zbrodnia katyńska. Co warto o niej wiedzieć?

Termin zbrodnia katyńska jest znany każdemu Polakowi. To symbol zbrodniczych działań prowadzonych przez Związek Radziecki w stosunku do Polski i jej elit – politycznych, wojskowych i intelektualnych. W wyniku zbrodni katyńskiej Polska poniosła ogromną i niepowetowaną stratę – utraciła ludzi, którzy mogli wywrzeć ogromny wpływ na jej losy po II wojnie światowej. Pamięć o zbrodni doznanej w 1940 r. przez NKWD długo była trzymana w tajemnicy, dziś znamy jednak prawdę. Co warto wiedzieć o wydarzeniu, które na zawsze odmieniło losy naszego kraju?

Jak doszło do zbrodni katyńskiej? Kto wydał zbrodniczy rozkaz?

Zbrodnia katyńska to zbrodnia posiadająca znamiona ludobójstwa, popełniona przez NKWD wiosną 1940 r. W jej wyniku śmierć poniosło blisko 22 tys. polskich obywateli, wśród których znajdowały się ważni oficerowie Wojska Polskiego i Policji Państwowej, przedstawiciele elit intelektualnych i artyści. 3 kwietnia 1940 r. do Katynia wyruszyły pierwsze transporty polskich jeńców wojennych, przetrzymywanych w obozach na terenie Związku Sowieckiego. Ich losy były przesądzone – mieli zostać zgładzeni bez wyroku sądu, strzałem w tył głowy, co opisują książki o Katyniu i dokonanej na jego terenie zbrodni.

W wyniku zbrodni katyńskiej śmierć ponosiło blisko 22 tys. polskich obywateli, którzy stanowili elitę całego narodu. Zbrodnia została dokonana nie tylko w samym Katyniu, lecz także w Charkowie i Miednoje. Decyzję o wymordowaniu polskich jeńców podjęto na najwyższym szczeblu władz sowieckich, co było następnie ukrywane, a zbrodnia przypisywana Niemcom. To właśnie oni dokonali bowiem odkrycia masowych grobów w Katyniu w 1943 r. Już w tym samym roku władze USA i Wielkiej Brytanii dotarły do informacji o tym, kto tak naprawdę był odpowiedziany za zbrodnię. W obawie jednak, że Stalin wycofa się z koalicji antyhitlerowskiej, informacje te nie zostały publicznie ujawnione.

Droga do prawdy, czyli kiedy zbrodnia katyńska wyszła na światło dzienne?

Sowiecka odpowiedzialność za zbrodnię katyńską została ujawniona już po II wojnie światowej. W 1951 r. Amerykanie powołali komisję śledczą, która miała zbadać miejsce zbrodni. Ważną rolę w jej pracy odegrały także zeznania samych Polaków – m. in. premiera Stanisława Mikołajczyka i byłego ambasadora Polski w ZSRS Tadeusza Romera oraz świadka Katynia Józefa Czapskiego, który na rozkaz Władysława Andersa poszukiwał uznawanych za zaginionych polskich oficerów.

Całą prawdę o zbrodni katyńskiej poznaliśmy jednak dopiero po pół wieku. 13 kwietnia 1990 r., czyli dokładnie 50 lat po tragicznych wydarzeniach, władze ZSRR przyznały, że zbrodnię katyńską popełniło NKWD. Dwa lata po tym wydarzeniu ówczesny premier Rosji Borys Jelcyn ujawnił pierwsze dotyczące jej dokumenty, które dokładnie opisują książki o Katyniu. Ważnym wydarzeniem było także otwarcie polskich cmentarzy w Katyniu, Charkowie i Miednoje, co nastąpiło w dokładnie 60. rocznicę zbrodni w 2000 r.

Śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej nie jest jednak zakończone. Do dziś prowadzi je Instytut Pamięci Narodowej, którego celem jest dokładne zbadanie zbrodni oraz dążenie do uznania jej za ludobójstwo na arenie międzynarodowej. Stoi to w opozycji z działaniami Rosji, która mimo, że przyznała się do odpowiedzialności, nie uznaje jej jednak za zbrodnię przeciwko ludzkości.