(...) prawda już dawno straciła swoje podstawowe znaczenia, które, także w przypadku innych słów, poszły w las, a jeśli nie, to pochowały się za siebie jak dzieci uciekające przed łaskotkami.
„Jeszcze wybrzmiewa ponad głowami ta surowa gadka,
twarze wyraziste jak spóźnienie na „dzień dobry.”
Jest fajnie, co prawda budzi nas bodziec – ktoś coś powiedział, może opieprzył, wygłosił kazanie (surowa gadka), a pasażerowie (tytułowy „przeciąg” nieodparcie kojarzy mi się z pociągiem, z przeciągiem w nim) mają w tym momencie między zrozumieniem, a wybrzmieniem, twarze wyraziste, pełne energii i chęci. Ale zaraz „But buca w kłusie” – słowa docierają, tak samo docierają współbrzmienia i zgrzyty, więc, żeby zrozumieć, „musimy starać się o prawdę”. Problem w tym, że prawda już dawno straciła swoje podstawowe znaczenia, które, także w przypadku innych słów, poszły w las, a jeśli nie, to pochowały się za siebie jak dzieci uciekające przed łaskotkami.
I tak jest w wielu sytuacjach. Ktoś obiera sobie za ramę jakąś sytuację i opisuje ją. Ale zaraz wdziera się język, któremu nie sposób się oprzeć i narracja miesza się z grą brzmień w sposób uniemożliwiający odczytanie. Trzeba zdjąć okulary, przetrzeć szkła, zamrugać. Wziąć głęboki wdech, ołówek, kartkę i, czytając, rozpisywać sobie poszczególne domysły. Najpierw sytuacja, jej przebieg. A potem od każdej kwestii w niej wypowiedzianej oddzielną drogę różnych skojarzeń, które mogą być ze sobą połączone. Te połączenia tworzą sieć, najczęściej zawikłaną i wydają się nie tworzyć żadnej logicznej całości, ale czy na pewno? Nie chodzi przecież o porządek. To fakt, że słowa depczą sobie po piętach, wybijają się z rytmu lub przeciwnie – tworzą jakiś nowy, niespodziewany – ma tworzyć porządek niemający nic wspólnego z klasycznym ładem. W tym trzeba upatrywać nadziei, ale jednocześnie nie łudzić się, że w większości wypadków odczytanie pójdzie gładko.
Być może rozmiary mojej porażki umniejszyłby fakt, że przerzuciłem się na tom Rafała Kwiatkowskiego prosto z piątej części „W poszukiwaniu straconego czasu” Prousta, z „Ich czworga” Zapolskiej, czy – mówiąc ogólniej – z literatury modernistycznej i nie obyło się bez czytelniczego szoku, zdaję sobie jednak sprawę że taki skok nie powinien tłumaczyć pełnego ambicji studenta z trudem i mozołem podążającego naukową ścieżką, wiodącą ku upragnionemu dyplomowi. Nie jestem jednak „lingwistofilem”, (chociaż również i nie „lingwistofobem”), co – mimo wielu chęci – potwierdziło się w tym wypadku. Nie umiem układać językowych puzzli.
Jakub Antolak
Rafał Kwiatkowski, Twarde O
Fundacja na Rzecz Kultury i Edukacji
im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2011
okładka miękka, stron 60
