Akordy gitarowe - szkoła przetrwania odcinek 2

Jak wybrać tonację i odpowiednie chwyty na gitarę? W tym odcinku poznasz kolejne arkana i zapoznasz się z „diabłem w muzyce".

W poprzedniej części kursu akordowego dla gitarzystów poznaliśmy akordy w tonacji C-dur, za wyjątkiem akordu na 7 stopniu. Zauważmy teraz, że budując akord od dźwięku H (7 w gamie C-dur) występują dźwięki H-D-F- jest to akord zmniejszony, trzeci obok durowych i mollowych.

Pojawia się w tym miejscu interwał, który pominęliśmy - tryton (kwinta zmniejszona), czyli odległość między dźwiękami H-F. Jeśli zagramy je jednocześnie (np. H na 2 progu 5 struny i F na 3 progu 4 struny) usłyszymy że ewidentnie nie współbrzmią razem, nie pasują do siebie. Z tego też powodu odległość ta została zakazana do użycia w średniowieczu, została nawet nazwana „diabłem w muzyce", z tego samego powodu interwał ten stał się jednym z ulubionych wśród współczesnych kompozytorów muzyki poważnej i jazzmanów. Zbudowany jednak akord jest w pełni poprawny w gamie C-dur, mimo specyficznego wybrzmienia.

Tym sposobem znamy już wszystkie akordy występujące w tonacji C-dur. Jeśli więc znajdziemy jakiś śpiewnik i znajdziemy piosenkę ze zwrotką C a F G bedziemy mieli 100% pewności że piosenka jest w tonacji C-dur. Tak samo gdy będziemy pisać własną piosenkę nie musimy szukać akordów na chybił-trafił. Obieramy tonację (odpowiednio dla możliwości głosu) i znamy jej akordy, dalej wedle upodobania (od strony teoretycznej zajmiemy się tym w kolejnym odcinku).

Jak wybrać tonację, skoro znamy w tej chwili tylko jedną?

Poszczególne tonacje zostały dawno temu bardzo mądrze uporządkowane, a system działa następująco:

Znamy tonację C-dur, w której 5 stopniem, czyli kwintą, jest dźwięk G.

Jeśli zbudujemy teraz kolejne dźwięki od G, powstanie nam następująca skala dźwięków:

G A H C D E F G

porównajmy ten układ dźwięków z gamą C-dur. Możemy zauważyć że w gamie C-dur mamy półton między 3-4 stopniem (E-F) oraz 7-8 (H-C). W szeregu dźwięków od G mamy półton między 3-4 stopniem (H-C) natomiast musimy postawic krzyżyk przy F (otrzymamy Fis), wtedy zaistnieje półton między 7-8 stopniem (Fis-G).

Dlatego też dla określenia tonacji w nutach stawiamy krzyżyk na linii oznaczającej dźwięk F, automatycznie zmieniając wszystkie zanotowane F na Fis.

Zauważmy że kolejność akordów (dur-moll) będzie taka sama, zmienią się natomiast dźwięki na kolejnych stopniach:

G-dur, a-moll, h-moll,C-dur, D-dur, e-moll, fis-zmniejszony.

A jeśli chcemy kolejną tonację, znajdujemy kwintę w G-dur, czyli D, przepisujemy krzyżyk Fis w spadku po poprzednich gamach, po czym dokładamy kolejny, znów na 7 stopniu (czyli Cis).

W ten sposób do skutku możemy tworzyć gamy tzw. krzyżykowe.

Tworzenie tych gam przy liczbie krzyżyków większej niż 6 jest mocno nieczytelne i skomplikowane, więc analogicznie tworzy się też gamy bemolowe:

Wracamy do tonacji C-dur i znajdujemy kwartę, czyli dźwięk F.

Otrzymamy skalę: F G A H C D E F

Tym razem nie zgadza nam się półton między 3 a 4 stopniem, a jednocześnie między 4 a 5 stopniem, musimy więc zmodyfikowac stopień 4 rozwiązując problem. Stawiamy znak b (bemol) przy H, otrzymujemy dźwięk B (wyjatek nazewnictwa, pamiętamy z 1 odcinka kursu) i zgadza nam się konstrukcja skali durowej.

Szukając dalszych tonacji znów znajdujemy kwartę i obniżamy 4 stopnień.

Wniosek : jeśli więc spotkamy w śpiewniku piosenkę na akordach C, F,G,a (C-dur) i okaże się że nie umiemy jej wykonać bo brakuje nam skali głosu, możemy ją przenieść do innej tonacji, np. G,C,D,e (G-dur) albo E,A,H,cis (E-dur, 4 krzyżyki). W ten sposób dokonujemy transpozycji.

Wracając do samej budowy akordów. Jak wiemy akordy budujemy tercjowo, do tej pory składalismy je z 3 kolejnych tercji. Co stanie się gdy dołożymy jeszcze jedną? Będziemy budować akordy septymowe.

Zauważymy wtedy, że w zależności od stopnia w gamie, septyma w akordzie będzie znów wielka lub mała.

Akordy z septymą wielką występują na 1 i 4 stopniu danej gamy, np. akord G-H-D-Fis w G-dur na 1 stopniu, albo F-A-C-E na 4 stopniu w C-dur.

Natomiast na wszystkich innych stopniach występują septymy małe.

Często rozróżnia się te typy akordów, nazywając wszystkie akordy z septymą małą „septymowymi", natomiast wszystkie z septymą wielką „majorowymi".

Tym razem więcej miejsca poświęciliśmy konstruowaniu tonacji, dlatego jako ćwiczenie na czas do ukazania się kolejnej części poradnika polecam samodzielne konstruowanie akordów w następujących po sobie tonacjach,zwiększając stopniowo liczbę krzyżyków czy bemoli,a następnie dokładanie do akorów septym. Ostrzegam że trzeba się przy tym trochę napocić,ale na pewno warto. Jako potwierdzenie poprawności proponuję także wybranie sobie dowolnego przeboju, który lubicie grać i śpiewać, po czym samodzielne przetransponowanie, raz że będzie to dobry test umiejętności, dwa że może znajdziecie wygodniejsze dla siebie tonacje do śpiewu niż oklepane od wieków C-dur :)

W razie wątpliwości jak zwykle proszę o komentarze pod tekstem, pozdrawiam!