Seria: Mistrzowie Prozy
Premiera: 8 października 2014 r.
Miłością jest, że ty jesteś tym nożem, którym ja grzebię w sobie – Franz Kafka, Listy do Mileny
…to bardzo, bardzo trudne – stworzyć istnienie z dwojga – Dawid Grosman, Bądź mi nożem
Czy istnieje możliwość prostego, naturalnego i szczerego związku między dwojgiem ludzi? Jair, antykwariusz, chce stworzyć taki związek listownie, z Miriam, nieznajomą kobietą, nauczycielką, którą dostrzegł na zjeździe szkolnych absolwentów. Gdy Miriam podejmuje wyzwanie, rozpoczyna się osobliwa gra. Ciekawe, jak on wygląda? Opisuje że jak skrzyżowanie posępnego marabuta i Żyda. I przypomina: nie jesteśmy w żadnym miejscu, którym żądzą normalne prawa stosunków międzyludzkich, a już na pewno nie normalne prawa stosunków damsko-męskich.
Gdzie zatem oboje są i dokąd mają dotrzeć w tej znajomości? Do jakiej prawdy o ludziach chce dotrzeć Jair w listach pisanych do nieznajomej, z listu na list coraz bardziej znajomej? Do jakiej prawdy o nas chce dotrzeć sam Grosman? Żonglując między rzeczywistością a wymysłami, bohaterowie zaczynają korespondować, a w znajomość wkrada się codzienność, jakiej oboje w tym pisaniu pragnęli uniknąć. Mają małżonków i dzieci, traumy z przeszłości i nawyki, jakich dorośli ludzie nie umieją się pozbyć nawet, jeśli chcą. Dlaczego to jest tak urządzone, że chyba nigdy nie uczymy się wydobywać z własnego wnętrza tego minerału, który jest nam najbardziej potrzebny? I jak to jest, że tak świetnie potrafisz dawać to, czego sama nigdy nie dostałaś? – pyta Jair.
Przesyłają sobie rysunki i opowieści, które ich charakteryzują. Jeśli flirtują to nie ze sobą, a z „odwieczną pokusą nieuczciwości”… Napięcie, to intelektualne, to fizjologiczne, rośnie i maleje, faluje, jego doprowadzając do zdumiewających czynów: pewnej nocy biega zupełnie nago wokół kwartału ulic, gdzie mieszka Miriam, innym razem tak intensywnie odczuwa jej obecność, że w kawiarni zamawia dwie kawy…
Grosman niepostrzeżenie wciąga nas do swojego świata, który okazuje się światem nas wszystkich, a prawda, do jakiej chce dotrzeć, jest prawdą ostateczną. Niezmierzone bogactwo spostrzeżeń, pozornie błahych, a brzemiennych w skutki wydarzeń, będących udziałem bohaterów, staje się naszym bogactwem. Na pytania Jaira do Miriam i odwrotnie – choć całą historię poznajemy niemal wyłącznie z jego listów – zaczynamy odpowiadać sobie sami. Jak zareagowałaby ukochana żona, mąż, gdybyśmy wyznali, że od miesięcy korespondujemy z kimś, kto otwiera w nas to, czego najbliżsi nigdy by nie otwarli? Dlaczego wciąż i zawsze czegoś nam nie dostaje? Kim jesteśmy? Czym jest szczęście? Czy ktoś drugi w ogóle może nas poskładać na nowo? Jak pogodzić się z myślą, że istnieje tajny paragraf konstytucji, według którego w każdym człowieku jest coś, co zasługuje na pogardę?
„Bądź mi nożem” to rzecz do niespiesznego czytania, smakowania, konstatowania jawnych i ukrytych sensów życia, pełna nienachalnej mądrości i zaskakująca, bo tylko odrobinę obracasz kalejdoskop, a obraz całkowicie się zmienia. Jakiej ogromnej siły potrzeba, żeby zrobić ten malutki obrót! W pokoleniu Dawida Grossmana (ur. 1954) nie ma dziś chyba innego pisarza, który z taką wnikliwością, oszałamiającą precyzją i urodą języka umiałby dokonać wiwisekcji natury kobiety i mężczyzny, z wypunktowaniem różnic i podobieństw, tłumaczących, że to bardzo, bardzo trudne – stworzyć istnienie z dwojga. Wszystko, z czym mamy tu do czynienia, jak trafnie zauważa Miriam, składa się na Wielką Fugę, splatającą najważniejsze egzystencjalne kwestie: miłość, samotność i poczucie, że nikt prawdziwie i szczerze nie jest w stanie przezwyciężyć samego siebie…
O autorze:
Dawid Grosman – jeden z najwybitniejszych pisarzy izraelskich, o wielkim międzynarodowym uznaniu. Jest laureatem wielu prestiżowych nagród: Nelly Sachs, Sapir, Chevalier de l'Ordre des Arts et Belles Lettres, Valumbrosa, Eliette von Karajan, Premio Grinzane, Premio Mondelo. Dziennik „The New York Times” przyrównał powieść Grosmana „Patrz pod: Miłość” do „Wściekłości i wrzasku” Faulknera, „Blaszanego bębenka” Grassa i „Stu lat samotności” Marqueza.
Dawid Grosman urodził się w 1954 roku w Jerozolimie. Studiował filozofię i dramatopisarstwo. Jego twórczość obejmuje powieści, opowiadania i eseje. Z dorobku Grosmana w Polsce dotychczas ukazały się powieści „Kto ze mną pobiegnie”, „Patrz pod: Miłość”, „Tam, gdzie kończy się kraj” i najbardziej osobista książka pisarza „Poza czasem”. 8 października 2014 r. nakładem wydawnictwa Świat Książki ukaże się powieść „Bądź mi nożem”. W przygotowaniu są kolejne: „The Book of Intimate Grammar” (Księga gramatyki intymnej) oraz „Her Body Knows” (Ciałem rozumiem).
Dawid Grosman z sukcesem pisze także dla dzieci i zajmuje się dziennikarstwem, pracował m. in. dla radia i przeprowadzał wywiady z Palestyńczykami oraz izraelskimi Arabami. Jest orędownikiem porozumienia między Żydami i Palestyńczykami, zagorzałym zwolennikiem pokoju na Bliskim Wschodzie.
Z okazji premiery w Polsce powieści „Bądź mi nożem” Dawid Grosman na zaproszenie wydawnictwa Świat Książki odwiedzi Warszawę i Wrocław, by spotkać się z czytelnikami. Spotkanie w Warszawie odbędzie się 15 października w Muzeum Historii Żydów Polskich, we Wrocławiu – 16 października na Bruno Schulz Festiwal.
Patron medialny książki:
