28 kwietnia o godz. 18:00 w Sali Kinowej Instytutu Grotowskiego odbędzie się spotkanie z Martą Kufel, doktorantką Wydziału Polonistyki UJ na specjalności teatrologicznej, badaczką polskiego teatru XX wieku, która zaprezentuje swoją książkę „«Błędne Betlejem» Tadeusza Kantora”. Rozmowę poprowadzi prof. Dariusz Kosiński.
Podczas spotkania podjęty zostanie temat „Błędnego Betlejem”, które można potraktować jako interpretację ostatniego etapu całokształtu działalności Tadeusza Kantora lub próbę opisu dynamiki uruchamianych przez Kantora w swoim Dziele wyobrażonych wzorców struktur obecności.
Kantor, jakiego Marta Kufel ma na myśli, jest autorem tylko/aż jednego totalnego Dzieła, obejmującego wszystkie uprawiane przez niego pola ekspresji: obraz, spektakl, teksty, autokomentarze – wszystkie one zostały podporządkowane Dziełu – gigantycznej konstrukcji, która jest wciąż od nowa wymyślaną przez niego wariacją na temat obecności.
Dla autorki punktem wyjścia staje się decyzja Kantora o osobistej obecności na scenie. Można nieco na przekór samemu Kantorowi powiedzieć, że jego największe dzieło to on sam. Głównym wątkiem książki „«Błędne Betlejem» Tadeusza Kantora” staje się właśnie ta osobista obecność Kantora we własnym Dziele, jego starannie preparowany osobisty proces wkomponowany przez niego w strukturę swojego teatru i innych działań twórczych oraz liczne filozoficzne konsekwencje z tym związane.
Marta Kufel wzorzec obecności Kantora upatruje w teologii chrześcijańskiej i stojących za nim wyobrażonych idealnych modelach obecności. Według niej Kantor podejmuje się przewrotnej „gry z teologią” na miarę naszych czasów: teologiczne struktury zostają przez niego wypełnione osobistymi oznacznikami związanymi z własnym procesem działającego podmiotu.
Jak stwierdza Kufel: „W zaproponowanym przeze mnie temacie „«Błędne Betlejem» Tadeusza Kantora” istotnym stało się oznaczenie „pustych miejsc”, to znaczy „pustego miejsca po Chrystusie” rozumianego jako błąd pewnego ustalonego systemu wyobrażeń oraz umiejscowionego niepokojąco blisko „pustego miejsca po Żydzie” będącego efektem Zagłady. Z tego rodzaju rozumianego doświadczenia „braku” czerpie swoją podstawę tytułowy termin „błędnego Betlejem” – tego, co ustanawia wszelki początek dynamiki obecności, ale z wpisanym w siebie niezbywalnym błędem, który z coraz większą mocą się reprodukuje”.
Publikacja Marty Kufel została pozytywnie przyjęta i zrecenzowana. Prof. Dariusz Kosiński ocenia ją w następujący sposób: „Jestem przekonany, że książka ta ma szansę stać się prawdziwym wydarzeniem w polskiej „kantorologii”, cierpiącej na pewną dogmatyczność i powtarzalność sądów. Precyzyjna argumentacja, odwaga i zasięg interpretacyjnej wyobraźni, a przede wszystkim głębia i waga stawianych pytań i formułowanych tez, sprawiają, że jest to książka naprawdę niezwykła, jedna z ważniejszych, jakie zdarzyło mi się ostatnio czytać”.
Książka ukazała się nakładem Księgarni Akademickiej się jako kolejny tom serii „interpretacje” pod redakcją Małgorzaty Sugiery i Mateusza Borowskiego (Kraków 2013).
Książka dostępna jest w księgarni Instytutu Grotowskiego: http://www.grotowski-institute.art.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1650&lang=pl
