Herta MÜLLER: Kolaże
Na dzień przed wizytą Herty Müller w Porcie Literackim swą premierę ma dwujęzyczna pozycja Kolaże, w której połączono własnoręcznie wykonywane przez autorkę graficzne „pocztówki” z tłumaczeniami Leszka Szarugi. Noblistka przeczyta wiersze z Kolaży już jutro, 19 kwietnia o godz. 18:00 we wrocławskim Imparcie.
Spotkanie poprowadzi Andrzej Kopacki, który kolaże Müller nazywa najwspanialszym przejawem jej językowej wyobraźni: „Te słowa, wycięte i odosobnione, a następnie wklejone w nowe konfiguracje, nie tylko układają się w treść wiersza, lecz także przemawiają swoim plastycznym sąsiedztwem i zmysłowym wyglądem”.
Przygotowana przez Biuro Literackie dwujęzyczna książka Kolaże stanowi wybór z dwóch tomów: Die blassen Herren mit den Mokkatassen oraz wydanego kilka miesięcy temu Vater telefoniert mit den Flieger. Atrakcyjnie wydana publikacja łączy oryginalne graficzne kolaże z polskimi przekładami Leszka Szarugi.
W obszernym posłowiu tłumacz przybliża wyzwanie, jakim był przekład tak skomplikowanej formy, jak kolaże. Znajdziemy tam również wyczerpujące informacje o twórczości pisarki, ponieważ „dla zrozumienia tych wierszy istotne są konteksty, przede wszystkim pobieżna znajomość prozy i eseistyki autorki”.
Rzeczywiście, życie Herty Müller zostało zdominowane przez historię. Urodziła się w 1953 roku w niemieckojęzycznej wiosce Nitzkydorf w regionie Banat w Rumunii, przed I wojną światową należącym do Austro-Węgier. Doświadczenie życia w totalitarnym reżimie i zarazem w językowej izolacji uwarunkowało jej życiową i pisarską drogę.
Kolaże stanowią wyraz przejścia od zniewolenia do wolności – życiowej i literackiej. Autorka "stoi na skraju lata", ukazuje inne niż w prozie spojrzenie na rzeczywistość. Zdaje się rzucać wyzwanie stwierdzeniu, że o czym nie można mówić, należy milczeć. Udowadnia, że zawsze można znaleźć sposób, formy przekazu, drogi ku opowieści.
Tu przez dziurkę od klucza można dojrzeć rzeczy dziwne – sąsiedzi umierają dwa razy, a fryzjera nie dziwi, że łysy człowiek chce się ostrzyc. Nie jest to twórczość anegdotyczna, ich wydźwięk jest mocny i ciężki. W Kolażach ważną rolę pełnią rośliny - znajdziemy tu akacje, jaśminy, topole, pokrzywy, a miłość „wpędza w łopiany”.
Gazeta, postrzegana jako zapis codzienności, staje się „dyskursem skłamanym” szczególnie w krajach dyktatury. Słowa sklejane z wycinków gazet, zauważa Szaruga, przywodzą też na myśli sposób tworzenia donosów. Nadanie nowego, poetyckiego znaczenia tej formie można więc odczytać jako symboliczne „odkłamywanie” świata przedstawianego przez media.
Autorka Huśtawki oddechu nie ogranicza się jednak wyłącznie do wycinania i wyklejania fragmentów gazet. Kolaże to również rysunki, grafiki i zdjęcia, a także własnoręcznie dopisywane litery oraz słowa. Dla Müller osobiste przeżycia są punktem wyjścia do opowieści o sprawach uniwersalnych.
Stawiając się w roli obserwatora opisuje rozmowy sąsiadów ze świata „po katastrofie”. To jednak nie tylko świadectwo czy jawnie biograficzne zapisy. W Kolażach króluje poczucie odrealnienia, poetycka swoboda tworzy świat, gdzie „Jakaś ciemnozielona/ botanika świata inscenizuje jednak przeciw”.
Przyjazd pisarki i wizyta na festiwalu jest jednym z najważniejszych punktów 18. Europejskiego Portu Literackiego. Spotkanie odbędzie się pierwszego dnia, w piątek 19 kwietnia o godz. 18:00. Wcześniej, o godz. 14:00, Müller spotka się z dziennikarzami w ramach wyjątkowego Klubu festiwalowego, otwartego również dla publiczności.
Wśród wielu nagród, które Herta Müller otrzymała przez lata twórczej pracy, znalazły się m.in. Nagroda im. Kleista (1994), czy polska Nagroda Literacka im. Samuela Bogumiła Lindego (2011). Autorka dwudziestu książek debiutowała w 1982 roku tomem Niziny. W latach 80. wielokrotnie przesłuchiwana przez Securitate, w 1987 roku wyemigrowała do Berlina. W 2009 roku otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.
Warto dodać, że jest to pierwsza książkowa publikacja kolaży w naszym języku. Jedyny wcześniejszy zbiór – Strażnik bierze swój grzebień – ukazał się nakładem korporacji ha!art w 2010 roku w edycji pudełkowej. Kolaże zostały objęte patronatem tygodnika „Polityka”. Pozycję można kupić w Empikach i dobrych księgarniach w całej Polsce, również w księgarni poezjem.pl.
Zobacz także
Premierowe fragmenty książki >>>
http://www.biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=260&co=txt_4475
Szkic Andrzeja Kopackiego „Przyjeżdża Herta Müller” >>>
http://www.biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=260&co=txt_4476
Fragment posłowia Leszka Szarugi (od soboty) >>>
http://www.biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=260&co=txt_4477
Rozmowa z autorką (od niedzieli) >>>
http://www.biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=260&co=txt_4478
