14 lutego 2013 roku ukaże się dziewiąta pozycja w serii „44. Poezja polska od nowa”, w której współcześni krytycy, poeci i prozaicy prezentują wiersze klasyków w swoim wyborze, dzięki czemu na nowo odkrywamy pisarzy często niesłusznie zapomnianych lub pochopnie zaszufladkowanych. Zbiór utworów Jarosława Iwaszkiewicza Wielkie, pobrudzone, zachwycone zwierzę przygotował i opatrzył posłowiem Jacek Dehnel.
Jarosław Iwaszkiewicz urodził się 20 lutego 1894 we wsi Kalnik. Poeta, prozaik, dramatopisarz, tłumacz i eseista. Wydał kilkadziesiąt tomów poetyckich i prozatorskich, zbiory dramatów oraz esejów. Debiutował w prasie w wieku 21 lat wierszem „Lilith” w jedynym numerze kijowskiego pisma „Pióro”. Współtwórca grupy poetyckiej „Skamander”, od 1955 roku do śmierci w 1980 roku był redaktorem naczelnym czasopisma „Twórczość”.
Znajdziemy tu wiersze, które odsłaniają literacką ambiwalencję Jarosława Iwaszkiewicza. Są to utwory błyskotliwe i rytmiczne, lecz już w pierwszych wierszach w ten pejzaż wkracza czarny rycerz „w masce, w czarnym płaszczu, z kosą w dłoni”. Śmierć w twórczości Iwaszkiewicza nie jest jednak intruzem, lecz gościem, przybyszem, wędrowcem, częścią krajobrazu.
Autor wyboru świetnie oddał swoistość i złożoność twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, który poetyckie rozważania o sprawach ostatecznych doprowadził do doskonałości. Nigdy nie jest to okrzyk rozpaczy, lecz przepełniony pragnieniem zrozumienia szept. Gdy pisze o nieosiągalności szczęścia, tęsknotą za zmarłymi lub bólu po straconej miłości, idzie to w parze z akceptacją – trochę heroiczną, odrobinę cyniczną.
Dehnel przyznaje w posłowiu: „Dokonanie tego wyboru 44 wierszy Iwaszkiewicza okazało się zadaniem niesłychanie trudnym – nie dlatego, że w grę wchodzi taka mnogość wierszy (około tysiąca stron), ale dlatego, że głównym przeciwnikiem w tych zmaganiach był sam poeta”.
„Nie obchodziło mnie, które wiersze stanowiły punkt zwrotny (czy to literacki, czy duchowy, czy polityczny) w jego biografii” – stwierdza Dehnel, zaznaczając, że zdecydował się na skrajnie subiektywne wskazanie w jego odczuciu najpiękniejszych, nieoczekiwanych i odstających od poetyki autora wierszy. Te zmagania Dehnela z Iwaszkiewiczem, mimo że były dla autora Ekranu kontrolnego trudne, przyniosły genialny rezultat.
Jarosław Iwaszkiewicz, którego poznajemy w tomie Wielkie, pobrudzone, zachwycone zwierzę czuje „zanik zdolności wizyjnych”. Śledzimy skomplikowaną wojnę świata fantazji z rzeczywistością, w której orężem są z jednej strony promieniujące „lampy kinematograficzne”, z drugiej „fioletowe niebiosa”. W wielobarwne dotąd wizje wślizgują się szare trotuary, zimne bruki i brudne ulice.
Na ratunek przychodzi Iwaszkiewiczowska zmysłowość poezji, która dzięki swej intensywności (czasem przesadnej) przekracza słabości ducha. Kolory, zapachy i stworzenia stanowią jasny dowód istnienia sił wyższych, pozwalają „oswajać” pojęcia nieznane, trudne czy abstrakcyjne: „Myśl mieszka w formie/ jak ślimak/ w zielonoczarnej skorupce”.
W wyborze Dehnela dobrze widać przywiązanie i szacunek, jakim Jarosław Iwaszkiewicz darzył nie tylko przyrodę, ale też przedmioty nieożywione. Zwykłe rzeczy – fotel czy poduszka do szpilek – symbolizują zarazem tęsknotę za utraconymi, ale też życie i nadzieję. Być może jest to nadzieja złudna, lecz zdaje się, że dla Iwaszkiewicza nieśmiertelna.
Jacek Dehnel (ur. 1980) jest poetą, prozaikiem i tłumaczem, zajmuje się też malarstwem i rysunkiem. Laureat m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich (2005) oraz Paszportu „Polityki” (2007). Autor siedmiu zbiorów prozatorskich i sześciu tomów poetyckich, z których trzy ostatnie – Brzytwa okamgnienia (2007), Ekran kontrolny (2009) oraz Rubryki strat i zysków (2011) wydał w Biurze Literackim.
W tym roku w BL ukazał się przekład Hotelu de Dream Edmunda White'a autorstwa Jacka Dehnela i Piotra Tarczyńskiego. Wcześniej wrocławskie wydawnictwo zainicjowało publikacje dwóch innych przekładów Jacka Dehnela: Zebrane. Mniej oszukani, Wesela w Zielone Świątki i Wysokie okna Philipa Larkina oraz: Niosłem ci kanapeczkę. Wybór próz poetyckich (1999–2008) Kārlisa Vērdiņša.
Zobacz także
Przeczytaj fragmenty książki Wielkie, pobrudzone, zachwycone zwierzę >>>
http://biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=200&co=txt_4338
"Bardziej wykład niż wylew", rozmowa Jacka Dehnela z Joanną Mueller >>>
http://biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=100&co=txt_3929
Szkic Jacka Dehnela "Firbankowskie bibeloty" >>>
http://biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=100&co=txt_2039
