W trakcie lektury książki Konarzewskiej i Pacewicza zamarzył mi się gniew na miarę nowojorskiego manifestu queer z 1990 roku, protestującego przeciw temu, że „only straight people have the privilege to fuck without fear” (tylko ludzie żyjący zgodnie z heteroseksualną normą mogą pieprzyć się bez strachu).
Żyjemy, niestety, w monolitycznym, heteronormatywnym, ksenofobicznym patriarchacie; homofobia okopała się na swoich pozycjach i ma się zadziwiająco dobrze i – doprawdy chciałabym się mylić – miną długie lata, zanim tę bryłę uda się ruszyć z posad. Tym bardziej cieszę się, że powstają książki takie jak Zakazane miłości – książki pokazujące różnorodność ludzkich relacji, opisujące historie osób niepasujących do schematów, na co dzień wykluczonych z dominującego dyskursu. Historie związków trudnych do zaklasyfikowania czy zamknięcia w szufladkach z jednoznacznymi napisami „hetero” lub „homo”; ludzi, którym przeszkadza wszelka binarność opozycji i kulturowe konotacje określeń „kobieta” i „mężczyzna”, więc definiują się poza nimi, a nawet poprzez tworzenie nowych terminów. „Kobiecość” i „męskość” to społeczne konstrukty, którym wielu postanawia wypowiedzieć wojnę, jak jeden z bohaterów książki, nazywający siebie Jej Perfekcyjność: „Pokazuję się w sukience i kiczowatej peruce albo wyglądając jak facet, każę mówić do siebie w rodzaju żeńskim. […] rzeczy oczywiste nie są oczywiste. Chcę budzić niepokój”.
Zakazane miłości to przede wszystkim zbiór fascynujących opowieści. Marta Konarzewska i Piotr Pacewicz przeprowadzili rozmowy z kilkunastoma osobami reprezentującymi środowisko LGBT, co pozwoliło im stworzyć książkę barwną, zaskakującą i niejednoznaczną; pokazać na jak wiele sposobów może manifestować się ludzka seksualność, a co za tym idzie – tożsamość. Znajdziemy tu więc historię Wiktora, który urodził się jako dziewczynka, jako dorosły człowiek poddał się mastektomii (usunięcie piersi), lecz na zmianę narządów płciowych się nie zdecydował. Obecnie żyje w związku, który określa mianem „homoseksualnego”, choć przecież sam fizycznie do końca mężczyzną nie jest. Znajdziemy romantyczną historię biseksualnej Oli, która pociąg do kobiet odkryła w sobie całując się z koleżanką w strugach deszczu czy odważne wyznania Gosi na temat sado-masochistycznej erotyki w jej związkach z mężczyznami.
Zakazane miłości wychodzą jednak daleko poza szeroko rozumianą tematykę queer. Druga część książki porusza inne tabu, takie jak miłość parafianki do księdza, homoerotyczna relacja dwóch mnichów czy historie Polek związanych z Nigeryjczykami obawiającymi się deportacji. I jeśli w tym bogactwie i różnorodności ludzkich losów istnieje jakiś wspólny mianownik, to jest nim walka o bycie sobą i prawo do tworzenia związków z osobami, które się kocha.
Wydawałoby się, że to niewiele, prawda? Przecież każdy ma prawo do życia prywatnego i – zdawałoby się – nic nikomu do tego, co i z kim robi we własnym łóżku. Odkąd jednak feministyczny, czy może szerzej – genderowy dyskurs przekonał nas, iż „prywatne jest polityczne”, wiemy, że ta najbardziej intymna sfera ludzkiego życia też jest obszarem opresji i wykluczenia. Wiemy również, że obszarem opresji i wykluczenia może być sam język, reprodukujący skostniałe schematy. Bagatelizowanie tematyki queer, zamykanie jej w branżowych gettach, niemożność przebicia się do przestrzeni publicznej – to wszystko było i jest dyskryminacją osób nieheteroseksualnych. Dyskryminacją, która rodzić powinna słuszny gniew. W trakcie lektury książki Konarzewskiej i Pacewicza zamarzył mi się gniew na miarę nowojorskiego manifestu queer z 1990 roku, protestującego przeciw temu, że „only straight people have the privilege to fuck without fear” (tylko ludzie żyjący zgodnie z heteroseksualną normą mogą pieprzyć się bez strachu). Cytując ponownie wspomnianego/ wspomnianą już Jej Perfekcyjność: „W Polsce nie było ruchu queer, który byłby wkurwiony. Typowa dla nas była kampania Niech nas zobaczą. Nie odbieram jej znaczenia, ale to było oswajanie, a nie walka”.
Od czasów przywołanej przez Jej Perfekcyjność kampanii minęło parę ładnych lat, przeżyliśmy kilka powodzi oraz kataklizm w postaci koalicji PiS, Samoobrony i LPR, środowiska lewicowe zdołały – mam wrażenie – nieco się skonsolidować (niemała w tym zasługa Krytyki Politycznej) i czytając Zakazane miłości zastanawiam się, czy jeśli wtedy to nie była walka, to może teraz jest? Środowiska LGBT odważyły się mówić swoim głosem, ludzie odsłonili twarze i wyszli na ulice z tęczowymi flagami, transparentami i w koszulkach z napisami „tak, jestem tym, kim myślisz”, jakby zrozumieli, że o równość się nie prosi, o równość się nie modli, na równość się nie czeka.
Równości się żąda.
Dominika Ciechanowicz
*
Marta Konarzewska, Piotr Pacewicz, Zakazane miłości
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2010
stron 320, okładka miękka.
