sztuka i filozofia nr 37

Sztuka i Filozofia to półrocznik redagowany przez praconików Zakładu Estetyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukazuje się od roku 1989 roku.

Ambicją redaktorów jest relacjonowanie i komentowanie wszystkiego, co dzieje się w środowisku estetycznym oraz publikowanie prac naukowych i esejów łączących w sobie zainteresowania różnorodnymi dziedzinami sztuki, estetyką i ogólnie filozofią.

W najnowszym numerze m. in.:

* filozofia Arnolda Berleanta - projekt estetyki postkantowskiej wrażliwość, estetyka negatywna, estetyczna transformacja środowiska.

Arnold Berleant - filozof i muzyk, który działa na pograniczu estetyki, estetyki środowiska i etyki, także jako pianista i kompozytor. W swych publikacjach stara się zwrócić uwagę, że percepcja zmysłowa ma zasadnicze znaczenie dla teorii estetycznej, doświadczenia estetycznego i dla praktyki etycznego działania. To bowiem w estetycznych źródłach czerpią swój początek przekonania dotyczące wartości. W swojej koncepcji sztuki i estetyki kładzie nacisk na wpływ środowiska na przekonania estetyczne oraz na zaangażowanie w aktywne rozumienie wartości i ustawiczne trwanie w tym zaangażowaniu. W etyce wskazuje na czasowości i kontekst, w jakim pojawiają się wartości.

* Constantin Brancusi - ciało w tańcu.

Constantin Brancusi (1876-1957) - rzeźbiarz, który stał się centralną postacią sztuki nowoczesnej, niemal „patriarchą” nowoczesności. Studiował między innymi w Școala Națională de Arte Frumoase w Bukareszcie, w École nationale supérieure des beaux-arts w Paryżu. Światowy rozgłos uzyskał w 1913 podczas wystawy w Nowym Jorku. Jego rzeźby są abstrakcyjne, a najbardziej znany motyw twórczości - ptak w locie. Najważniejsze rzeźby: Śpiąca muza (1908), Pocałunek (1908), Prometeusz (1911), Mademoiselle Pogany (1913), Noworodek (1915), Ptak w locie (1919) i Niekończąca się kolumna (Coloana infinitului), (1938).

spis treści

Od redakcji

Perspektywy

Arnold Berleant: Wrażliwość: wzrost pewnej estetyki

Cheryl Foster: Bezinteresowność i pogarda a recepcja głównych koncepcji Berleanta

Cheng Xiangzhan: Estetyka środowiskowa a estetyka ekologiczna: wpływ Arnolda Berleanta na estetykę ekologiczną w Chinach

Krystyna Wilkoszewska: Arnolda Berleanta projekt estetyki postkantowskiej

Crispin Sartwell: Otwarcie Berleanta

Arnold Berleant: Notatka na temat ontologii

Wędrówki

Arnold Berleant: Zajmujący Dewey: Spuścizna Deweyowskiej estetyki

Yuriko Saito: Rola estetyki w kształtowaniu świata

Mara Miller: Estetyka negatywna w sztuce, środowisku i życiu codziennym: teoria Arnolda Berleanta a powieści Kirino Natsuo

Ucieleśnienia

Arnold Berleant: O czym milczą tytuły

Alicja Kuczyńska: Falowanie materii w sztuce. Brancusi

Lilianna Bieszczad: „Ciało w ruchu” materią improwizacji tanecznej?

Recenzje i sprawozdania

Anna Chęćka‑Gotkowicz: Estetyczna transformacja świata w ujęciu Arnolda Berleanta

Bogna J. Obidzińska: Allegro. Ma non troppo

Od Redakcji

Arnold Berleant znany jest w Polsce od dawna, jednak przede wszystkim dzięki książce Prze‑myśleć estetykę. Niepokorne eseje o estetyce i sztuce wydanej przez Universitas w 2007 roku. Pisał wówczas:

[…] postrzegam estetykę jako dyscyplinę filozoficzną najbardziej przenikliwą, opiera się ona bowiem na doświadczeniu, które w mniejszym stopniu obarczone jest przyjętymi założeniami i aksjomatami niż tradycyjna ontologia czy metafizyka. Ponieważ filozofii nie wolno zatracić kontaktu ze swoim źródłem, leżącym w doświadczeniu percepcyjnym, estetyka stanowi najbardziej pierwotną dziedzinę filozofii.

W ciągu ostatnich lat prof. Berleant nie tylko kontynuował wędrówkę zakreśloną przed laty ścieżką rozwoju estetyki filozoficznej, lecz także znalazł kierunek, w którym prowadziła go przez wszystkie lata pracy – ku niezastępowalnej misji etycznej dla społeczności ludzi różnych kultur.

W artykule otwierającym pierwszą część prezentowanego numeru Sztuki i Filozofii, Arnold Berleant przedstawia retrospektywę całego procesu budowania swej ścieżki filozoficznej oraz rozpoznania i sformułowania jej kierunku. Prace kolejnych autorów rzucają światło na dokonania Berleanta z perspektywy europejskiej, azjatyckiej i amerykańskiej. Ostatnie dwa teksty są odzwierciedleniem polemiki dotyczącej założeń ontologicznych leżących u podstaw Berleantowskiej myśli i sytuują jego dokonania w perspektywie fenomenologicznej.

W części drugiej prezentujemy możliwości odniesienia głównych propozycji Berleanta do konkretnych problemów estetycznych. W odniesieniu historycznym – jak w teorii doświadczenia realizuje się Deweyowski program pragmatyczny. W odniesieniu krytycznym – jak Berleantowska teoria estetyki negatywnej może pomóc w dokonywaniu wartościowań życia codziennego, jego środowiska i sztuki. W ujęciu społecznym – jaką rolę powinna spełniać estetyka pojmowana jako zaangażowanie, w kształtowaniu relacji ludzi do siebie nawzajem oraz do wszystkich innych elementów życia, jako swoista ekologia życia społecznego.

Część ostatnia numeru obejmuje artykuły oddające proponowany przez Arnolda Berleanta projekt estetycznego zaangażowania w doświadczenie sztuki – kolejno, dzieła muzycznego, rzeźby i tańca.

Numer zamykamy recenzją najnowszej książki autorstwa Profesora – Sensibility and Sense. The Aesthetic Transformation of the Human World wydanej w 2010 roku nakładem Imprint Academic. Dołączyliśmy także sprawozdanie z kończącego jubileuszowy rok Chopinowski XVI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Naszym pragnieniem jest, by wszystkie kolejne wydania Sztuki i Filozofii w sposób bardziej zdecydowany oddawały uczestnictwo estetyki w bieżących wydarzeniach artystycznych.

Z tego miejsca chcielibyśmy wyrazić najserdeczniejsze podziękowania dla Arnolda Berleanta za jego bezpośrednie zaangażowanie w powstanie tego numeru – za udostępnienie najnowszych, niepublikowanych prac, za ułatwienie kontaktów z Autorami artykułów, a także za niesłabnącą zachętę do dalszej pracy.

Specjalne podziękowania składamy także Profesor Marze Miller, która zechciała udostępnić nam swoje prace malarskie zamieszczone w numerze.

rada redakcyjna

Andrzej Bronk, Alicja Kuczyńska (przewodnicząca), Zbigniew Kuderowicz,Iwona Lorenc, Włodzimierz Ławniczak, Andrzej Półtawski, Władysław Stróżewski, Irena Wojnar, Anna Zeidler-Janiszewska

zespół redakcyjny

Ewa D. Bogusz-Bołtuć, Magdalena Borowska, Kamilla Najdek,Bogna J. Obidzińska, Piotr Schollenberger (sekretarz redakcji, sztuka.wfis@uw.edu.pl), Małgorzata A. Szyszkowska (redaktor naczelna), Anna Wolińska (z-ca red. naczelnej)

zespół recenzentów

Jan Berdyszak, Maria Bielawska, Jolanta Dąbkowska-Zydroń, Dobrochna Dembińska-Siury, Janusz Dobieszewski, Anna Grzegorczyk, Jan Hartman, Alicja Helman, Jan Hudzik, Jacek J. Jadacki, Anna Jamroziakowa, Alicja Kępińska, Leszek Kolankiewicz, Teresa Kostyrko, Piotr Łaciak, Jacek Migasiński, Anna Pałubicka, Teresa Pękala, Robert Piłat, Hanna Puszko-Miś, Ewa Rewers, Stefan Sarnowski, Grzegorz Sztabiński

adres redakcji

Instytut Filozofii UW, Zakład Estetyki

Krakowskie Przedmieście 3, 00‑927 Warszawa

www.filozofia.uw.edu.pl/sztukaifilozofia

redaktor prowadzący numeru

Bogna J. Obidzińska

opracowanie tekstów w języku angielskim

Ewa D. Bogusz-Bołtuć

projekt okładki

Jan Modzelewski

Wydanie dofinansowane przez

Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego