Mózg Davida Eaglemana czyta się jednym tchem, niczym sensacyjną powieść. I nic dziwnego, gdyż autor w nietuzinkowy, ale przystępny i interesujący sposób opowiada o tym, jak funkcjonuje człowiek.
Najpierw wybitny neurobiolog dzieli się z czytelnikami podstawową wiedzą na temat budowy i pracy mózgu, który uważa się za najważniejszy, ale wciąż najmniej odkryty organ w ludzkim ciele.
Potem Eagleman przechodzi do bardziej złożonych problemów, które ilustruje wieloma przykładami, anegdotami oraz rysunkami, zdjęciami i wykresami. Dzięki temu opowieść staje się jeszcze ciekawsza.
Mózg jest dla autora nie tylko medycznym pojęciem, chociaż jego zadaniom poświęca on wiele miejsca. Uczony stara się spojrzeć na funkcjonowanie mózgu przez pryzmat człowieka, jego potrzeb fizycznych, ale również (a może nawet przede wszystkim) psychicznych doznań, pragnień, marzeń, ambicji.
Ważne w tej kwestii okazują się problemy etyczne, zwłaszcza dobro i zło, do jakich zdolny jest człowiek. Jak to się dzieje, że ludzkimi zachowaniami można manipulować? Dlaczego jedni są na to bardziej podatni, a inni mniej? Jak to możliwe, że uchodzący za wzorowych obywateli i kochających członków rodziny ludzie nagle zaczynają zachowywać się agresywnie i popełniają zbrodnie?
To tylko część intrygujących pytań, na jakie szuka odpowiedzi autor. Przywołuje on nie tylko własne, ale i cudze teorie, poparte zawsze wynikami badań i konkretnymi argumentami.
Szczególnie interesujące są wyjaśnienia dotyczące udziału ludzkiego mózgu w planowaniu i dopuszczaniu się przemocy, zwłaszcza w tak drastycznej formie jak ludobójstwa, do których wciąż dochodzi w różnych częściach świata.
W tym kontekście od razu nasuwa się pytanie: czy to człowiek rządzi mózgiem, czy jest odwrotnie. Okazuje się, że znalezienie jednoznacznej odpowiedzi nie jest łatwe, jednak David Eagleman przedstawia intrygującą, ale i przekonującą teorię.
W wielu pracach badawczych i literaturze naukowej oraz popularnonaukowej często spotkać można podstawowe pytanie: do czego człowiekowi niezbędny jest mózg.
Autor idzie jednak znacznie dalej i zastanawia się, do czego mózgowi potrzebni są inni ludzie. Wydawać by się mogło, że to absurdalne, w rzeczywistości okazuje się, że nasze mózgi wchodzą we wzajemne relacje, dzięki czemu człowiek nie kończy się tam, gdzie kończy się jego skóra.
Na koniec Eagleman zastanawia się nad możliwością stworzenia sztucznego mózgu, na wzór komputera, oraz nad tym, co czeka ludzi i świat nauki, zwłaszcza medycyny, za kilkadziesiąt lat. Czy należy wiązać z tym nadzieje, czy raczej bać się?
Trudno w krótkiej recenzji przedstawić wszystkie problemy podejmowane przez naukowca. Najlepiej po prostu sięgnąć po jego książkę i zanurzyć się w fascynującej opowieści.
Jest to lektura dla każdego, gdyż autor pisze w sposób zrozumiały dla laika, przystępnie przybliża nawet bardzo skomplikowane zagadnienia, a przy tym nie stroni od poczucia humoru, które świetnie łączy z powagą i budowaniem napięcia. Dzięki temu od książki trudno się oderwać – ja połknęłam ją jednym tchem i z dużymi emocjami.
BEATA IGIELSKA
Książka "Mózg. Opowieść o nas" Davida Eaglemana (w przekładzie Aleksandra Wojciechowskiego) ukazała się 12 marca 2018 roku, nakładem Wydawnictwa Zysk i S-ka
