Książka Suzanne O’Sullivan o chorobach psychosomatycznych redefiniuje zastaną w naszej kulturze opozycję umysł – ciało. Udowadnia, że nie wszystkie choroby mogą być wywołane niesprawnością organiczną. Nawet najbardziej poważne z nich – jak choćby paraliż nóg – może być nieświadomym krzykiem o pomoc, wyrazem traumy spychanej do podświadomości. Książka Wszystko jest w Twojej głowie to niezwykła opowieść o jednej z najbardziej problematycznych grup chorób, a także ogromna lekcja empatii i zrozumienia.
Suzanne O’Sullivan jest brytyjską neurolożką obecnie pracującą w Narodowym Szpitalu Neurologicznym i Neurochirurgicznym oraz w Towarzystwie Epileptologii. Dużą część swojej kariery zawodowej poświęciła badaniu epilepsji także tej o podłożu psychogennym. Jako narrator w doskonały sposób przeprowadza nas przez subtelne różnice w skomplikowanych pojęciach medycznych, przedstawia zajmujące i nierzadko tragiczne historie ludzkie, a także wspomina o swoich doświadczeniach, które zdobyła jako rezydentka, a później początkujący lekarz. Przyznaje się również do swoich błędów, zbyt pochopnych diagnoz czy złego podejścia do pacjenta. Każdy z nich nauczył jej pokory, a także pozwolił jej na lepsze zrozumienie natury zaburzeń psychosomatycznych.
Czym właściwie są choroby psychosomatyczne? Do O’Sullivan zgłaszali się pacjenci z napadami drgawek, paraliżem nóg, przewlekłym bólem głowy, rąk, stawów. Żadne z badań nie potwierdzało jakichkolwiek zaburzeń organicznych. Życie pacjentów zdominowała choroba, nierzadko odbierając im rodzinę, pracę i dom. Zdesperowani szukali logicznego wyjaśnienia u kolejnych specjalistów, szukali trafnej diagnozy, która pozwoli im rozpocząć skuteczne leczenie. W jaki jednak sposób rozpocząć leczenie, gdy żaden z układów ludzkiego ciała nie zgłasza nieprawidłowości? Powody wszystkich tych objawów są natury psychicznej, które należy odkryć w długotrwałej terapii z psychiatrą. Nie znaczy to oczywiście, że pacjenci zmyślają swoje choroby. Kobieta, która straciła wzrok, mężczyzna poruszający się na wózku nie udają swojej niepełnosprawności. To nieświadoma odpowiedź ciała na traumatyczne doświadczenie w przeszłości bądź wołanie o pomoc na polu, w którym pacjent czuje się bezsilny.
Choroby psychosomatyczne nie są zjawiskiem nowoodkrytym, choć na ich objawy ma wpływ kultura i „modne choroby”, jak dzisiejsza nietolerancja glutenu czy kandydoza. Lekarze przez wieki starali się zbadać ich naturę i znaleźć sposób na dokładną diagnozę i leczenie. O’Sullivan w swojej książce przywołuje najbardziej wpływowe teorie kształtujące pogląd ówczesnych naukowców na zaburzenia somatyczne. Dzięki temu łatwiej nam poznać problemy, przed którymi stawali sami lekarze. Raz naukowcy klasyfikowali choroby psychosomatyczne jako choroby ciała, których źródłem była wędrująca macica, innym razem jako choroba psychiczna.
Ich graniczna natura także i dziś sprawia wielu lekarzom trudności. Największą obawą specjalistów, do których trafia pacjent z zaburzeniami konwersyjnymi jest lęk przed niepoprawną diagnozą i podważeniem kompetencji. Boją się, że zbyt szybko zaklasyfikują pacjenta do leczenia psychiatrycznego, przeoczając tym samym poważną chorobę organiczną i tym samym bardziej mierzalne i logiczne przyczyny objawów.
Kolejną trudnością jest samo zakomunikowanie diagnozy i przekazanie informacji pacjentowi, który przez pół życia był sparaliżowany, że nie potrzebuje kolejnych badań i terapii farmakologicznych, a jedynie terapii u psychiatry. Źle dobrana nazwa choroby może spowodować całkowite odrzucenie diagnozy. Pacjenci wolą usłyszeć, że cierpią na napady dysocjacyjne a nie na psychogenne napady rzekomopadaczkowe. Wszystko to spowodowane jest długą historią szaleństwa, która zakorzeniła nam lęk przed chorobami psychicznymi.
Tak naprawdę sukces leczenia tego rodzaju chorób zależy od stopnia ich akceptacji przez samego pacjenta. Zależy także od jego chęci poszukiwania przyczyny, co nierzadko wiąże się z ponownym przywoływaniem największych życiowych traum i ponownego ich przepracowania.
Wszystko jest w Twojej głowie nie jest naukową rozprawą na temat chorób psychosomatycznych. Jest to głównie niezwykle zajmująca opowieść o ludziach, którzy mieli z nią styczność. Głównym celem autorki jako lekarza jest pomoc pacjentom. W przypadku chorób psychosomatycznych jedynym skutecznym lekiem może okazać się zrozumienie, do którego drogą jest ta niezwykła książka.
Wszystko jest w Twojej głowie. Opowieści o chorobach psychosomatycznych. Suzanne O’Sullivan
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
