"Na skraju piekła" to zbiór reportaży o tematyce kresowej. Wszystkie teksty związane są z II wojną światową, sowiecką okupacją, deportacjami i ludobójstwem, jakiego dopuszczali się na Polakach sowieci i Ukraińcy.
Jednocześnie autorka podkreśla, że nie wszyscy ukraińscy sąsiedzi byli nacjonalistami, niektórzy ostrzegali bohaterów książki o planowanych pogromach i przygotowywanych listach wywózek na Syberię, do najbardziej odległych łagrów i do Kazachstanu.
Byli i tacy, którzy bezpośrednio, z narażeniem własnego życia pomagali polskim sąsiadom, z którymi przez wiele lat żyli w zgodzie.
Losy każdego z bohaterów tej książki mogłyby posłużyć za materiał na film, a nawet serial.
Mamy tu historie rodzin, matek z małymi dziećmi, pojedynczych postaci... Wszystkie te opowieści są poruszające, czasem aż trudno kontynuować lekturę i trzeba zrobić sobie przerwę. Trudno bowiem bez emocji czytać o tragedii ludzi wyrywanych ze snu w środku nocy albo aresztowanych bez powodu na ulicach, a następnie upychanych w bydlęcych wagonach i wywożonych w nieznane. Trudno też nie być wzburzonym podczas opisów bestialskich tortur i masowanych mordów, podczas których ginęły całe rodziny i polskie wsie.
Moim jedynym zastrzeżeniem jest forma - teksty mają bardzo zróżnicowany charakter. Obok klasycznych reportaży są tu relacje i opowiadania zainspirowane autentycznymi wydarzeniami. Niektóre utwory mogą wydawać się powierzchownie, jednak trzeba zrozumieć, że część bohaterów po latach nie chciała powracać do bolesnej przeszłości i autorka musiała rekonstruować ich losy z fragmentarycznych wypowiedzi.
Nie czepiam się jednak zbytnio formalnej strony książki, gdyż jej najważniejszą cechą jest dokumentalny charakter i ocalanie pamięci przeszłości i ludziach, którzy przeżyli piekło na ziemi.
Z czystym sumieniem oceniam całość jako bardzo dobrą. I polecam, bo obok opisanych historii nie można przejść obojętnie.
BEATA IGIELSKA
Książka "Na skraju piekła. Opowiadania i reportaże z Kresów" Agnieszki Lewandowskiej-Kąkol ukazała się nakładem wydawnictwa Fronda
