Kto powiedział, że Moskale są to bracia nas, Lechitów / Temu pierwszy w łeb wypalę przed kościołem Karmelitów.
Andrzej Nowak jest profesorem w Instytucie Historii PAN oraz kierownikiem Zakładu Dziejów Europy Wschodniej w Instytucie Historii UJ. Specjalizuje się w historii politycznej i intelektualnej Wschodniej Europy oraz stosunkach polsko-rosyjskich. Napisał ponad dwadzieścia książek z tego zakresu, ale Kto powiedział, że Moskale… jest chyba najbardziej obszerną i wyczerpującą z nich wszystkich.
Autor skupia się w swojej pracy na okresie między wybuchem powstania listopadowego a nocą styczniową 1863 roku. Jak się okazuje powstały na emigracji i nie tylko materiał dotyczący stosunków polsko-rosyjskich i ówczesnych idei politycznych z nimi związanych, jest tak obszerny, że profesorowi Nowakowi nie brakowało źródeł do napisania ogromnej pracy monograficznej na ten temat.
Profesor Nowak po raz pierwszy zaczął pisać na temat obrazu Rosji w myśli politycznej Wielkiej Emigracji w styczniu 1983 roku, w ramach swojej pracy doktorskiej. Pracę ukończył w 1989 roku, ale ukazała się dopiero pięć lat później, w 1994 r., pod tytułem Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831–1849. To drugie, poprawione wydanie, jest o wiele obszerniejsze, a wcześniejsza praca stanowi jego człon. Książka jest podzielona na dwie części, jedna z nich nosi tytuł Między carem a rewolucją, druga jest zatytułowana Dwa spojrzenia w przyszłość. W pierwszej autor skupia się na przedstawieniu politycznych koncepcji i różnych postaw wobec Rosji, między innymi takich osobistości jak Czartoryski, Lelewel czy Mochnacki. W drugiej pisze o projektach Adama Czartoryskiego i przypadku Henryka Kamieńskiego.
W książce jest mnóstwo przypisów, ale i tak, żeby ją czytać, trzeba mieć jakiekolwiek pojęcie o historii. Najlepiej jak największe. Autor wystrzega się stronniczości, jednak zawsze warto znać fakty historyczne, żeby móc w jakiś sposób odnieść się do tego, co się czyta. Bez wątpienia ta praca jest monumentalna i wyczerpująca – a jeśli kogoś interesują polsko-rosyjskie relacje, koniecznie powinien po nie sięgnąć.
Andrzej Nowak, Kto powiedział, że Moskale są to bracia nas, Lechitów... Szkice z historii wyobraźni politycznej Polaków
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016
Liczba stron: 687, twarda oprawa
