Nie potrafię "Letnich rozmyślań" traktować inaczej jak dokumentu historycznego. Próbowałem przeczytać tę książkę jako traktat polityczny. Nie wyszło.
Wydaje mi się, że tego właśnie brakuje współczesnej klasie politycznej. Osoby rządzące są zbyt skoncentrowane na odpowiadaniu na pytania w telewizji śniadaniowej, występowaniu na pierwszych stronach gazet i zajmowaniu się sprawami mało istotnymi. Brakuje mi w nich błysku myśli i zrozumienia aktualnej sytuacji. Za to swoje „niedoskonałości” bilansują żądzą pieniądza i władzy.
Być przyzwoitym
Letnie rozmyślania dotyczą takich problemów jak transformacja i odpowiedzialność za własne wybory. Václav Havel rozważa sytuację, w której znalazła się Czechosłowacja i zastanawia się nad niepodległościowymi dążeniami Słowacji. Próbuje też znaleźć odpowiedź na pytanie, jak powienien wyglądać nowy demokratyczny porządek. Co ciekawe, jego program jest bardzo prosty. Nie opiera się na żadnej wyszukanej filozofii państwa. Mówi krótko: powinnyśmy być przyzwoici.
Metoda ta tylko z pozoru jest banalna. Przyzwoitość w przypadku Václava Havla jest wartością wpływającą na całość życia społecznego. Dotyczy nie tylko polityki, ale także kultury. Rozumiana jest jako umiejętność podejmowania trudnych decyzji i rozumienia ich konsekwencji. Tym samym trzeba wyrobić w sobie zdolność do odkładania na bok własnych interesów. Kiedy moment historyczny wzywa - należy stanąć na wysokości zadania i dać się poprowadzić przez wiatr historii w najlepszy, przemyślany przez siebie, sposób.
Václav Havel ma świadomość tego, że w trakcie swojego życia i prezydentury podejmował różne decyzje. Sam nie czuje przynależności do żadnej ze stron, nie chce być postrzegany wyłącznie jako komunista lub prawicowiec. Zależy mu na tym, aby społeczeństwo za które odpowiada swobodnie się rozwijało, aby rosło w siłę i zdobyło mocną pozycję w Europie. Czy w Letnich rozmyślaniach opisuje on dokładny plan i podaje słuszne rozwiązania prowadzące do osiągnięcia wcześniej wymienionych celów? Nie. Ta książka składa się z analiz różnorodnych wydarzeń, które obserwował i których doświadczył Václav Havel.
Chwila z historią
Kiedy potraktowałem tę książkę jako traktat polityczny udało mi się wyodrębnić program opisany powyżej. Reszta jest historią. Być może myślę o tej książce w ten sposób, ponieważ wydarzenia i problemy Czech są podobne tylko do pewnego stopnia do sytuacji w Polsce. Dla nas istotna była przede wszystkim transformacja, a kraj Václava Havla musiał jeszcze zmierzyć się z podziałem na dwa państwa. Całkowicie zmienia to perspektywę oraz pojawiają się nowe problemy.
Autor przytacza i opowiada o różnych osobach, które spotkał w trakcie prezydentury i aksamitnej rewolucji. Te wspomnienia wzmacniają aspekt historyczny. Dlatego tę książkę mogę polecić wyłącznie osobom interesującym się historią Europy. Reszta świata niekoniecznie potraktuje ją jako ciekawą pozycję.
Václav Havel, Letnie rozmyślania
Tłumaczenie: Andrzej S. Jagodziński.
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012.
okładka miękka, 176 stron.
