Kryzys – słowo klucz ostatnich lat. Co jakiś czas wybucha ono w mediach. Mądre głowy prześcigają się w ocenach, receptach i rozwiązaniach. Ale zawsze mam wrażenie, że traktują to wydarzenie jako coś przypadkowego i tylko częściowo osadzają je w kontekście historycznym.
Pragnę zaznaczyć, że autor tej książki, czyli Robert Skidelsky, nie proponuje cudownych rozwiązań, które od razu pozwolą wyjść z kryzysu. Jego celem jest przedstawienie odmiennej perspektywy, zaprezentowanie innego sposobu interpretowania zjawisk. Jego analiza jest ciekawsza i głębsza od niejednego artykułu, który można przeczytać, na temat współczesnego kryzysu finansowego. Jest także lepiej napisana. Autor zachował równowagę pomiędzy językiem naukowym, a użytkowym, dzięki czemu lektura tej książki nie wpędzi czytelnika w stan całkowitego znudzenia. Myślę, że raczej pobudzi ona intelekt, skłoni do rozważań i sporej korekty na temat informacji podawanych odbiorcy w szeroko rozumianych mediach.
Niech się stanie kontekst!
Bardzo dużym plusem książki jest zastosowane przez autora, wprowadzenie opisujące aktualną sytuację ekonomiczną. Robert Skidelsky założył, że odbiorcami jego tekstu będą też ludzie niezwiązani z zawodowo z polityką i osoby, które nie śledzą na bieżąco wydarzeń na świecie, a już na pewno ich nie zgłębiają. Pozostają przy tym, co zobaczą w wiadomościach lub przeczytają w gazecie. Trzeba pamiętać o tym, że takie postępowanie nie jest złe, określiłbym je raczej jako „normalne”.
Autor, mając świadomość, tego że codziennie jesteśmy zalewani przez tsunami informacji, na początku swojej książki tłumaczy przyczyny współczesnego kryzysu. Opisuje cały skomplikowany mechanizm, który doprowadził do krachu w gospodarce. Jednocześnie pokazuje w jaki sposób instytucje pieniężne funkcjonujące w społeczeństwach, są ze sobą powiązane. Prezentuje ekonomię jako system naczyń powiązanych – gdy jeden element runie, wszystkie zaczynają się powoli sypać.
Robert Skidelsky prezentuje kryzys jako proces, który już się zaczął, trwa dalej i tylko od nas zależy w jaki sposób się skończy. Jego analiza nie jest zbudowana na zasadzie „kto zawinił”, dużo miejsca poświęca temu, aby opisać instytucje i zdarzenia, które doprowadziły do aktualnej sytuacji na rynku finansowym, ale na nikogo nie zrzuca całego ciężaru grzechu. On go po prostu dzieli pomiędzy, tych którzy doprowadzili do kryzysu. Celem autora jest stworzenie wieloaspektowego opisu trudnej sytuacji w gospodarce, dlatego prezentuje również metody jakie zastosowano, aby ją złagodzić.
Na pierwszych stronach pojawiają się trzy pytania. Pierwsze: „Czy tej sytuacji dało się uniknąć?”. Odpowiedź: „Nie. Wszystko zmierzało w tym kierunku i nikt nie chciał nawet słyszeć o możliwym zagrożeniu. Wydawało się nam, że potrafimy mierzyć i kontrolować ryzyko”. Drugie: „Czy ten kryzys jest w jakiś sposób wyjątkowy?”. Odpowiedź: „Każdy kryzys jest wyjątkowy i każdy należy rozpatrywać pod kątem kontekstu, w którym powstał. Takie sytuacje miały miejsce wcześniej, ale zaczynały się w innych miejscach, dotyczyły innych instytucji”. Trzecie: „Czy współczesny kryzys można jeszcze zatrzymać?”. Odpowiedź: „Nie. Teraz należy naprawiać to, co zostało przez niego zniszczone i nieustannie reagować na zmieniającą się sytuację”.
Element krytyki
Książka Keynes. Powrót mistrza to kompleksowa krytyka aktualnego systemu ekonomicznego, przeprowadzona w bardzo spryty i interesujący sposób. Jej podstawę stanowi zaprezentowanie działalności i poglądów Johna Meynarda Keynes'a, ekonomisty, który stworzył swoją teorię w oparciu o analizę Wielkiego kryzysu ekonomicznego w latach 1929 – 1933. Krytykował skłonność gospodarki do samoregulacji. Uważał, że można na nią wpływać poprzez ciągły i stabilny wzrost popytu, co wiąże się z rosnącymi wydatkami i kolejnymi inwestycjami. Jego przeciwnikiem był Milton Friedmann. Teoria Keynes'a krytykuje gospodarkę wolnorynkową, dlatego też nie osiągnęła dużej popularności.
Autor książki nie dokonuje brutalnego przycięcia koncepcji Keynes'a do aktualnej sytuacji. Powstała ona w określonym momencie historycznym i nie można jej użyć jak zwykłego narzędzia. Dlatego też, krytyka współczesnego systemu ekonomicznego, w wykonaniu Roberta Skidelsky'ego przypomina kulturalną, naukową dyskusję, a nie chamskie przekrzykiwanie się na podwórku. Tezy Keynes'a stają się interesującym kontrapunktem w trwającej debacie na temat kryzysu. Nie przez przypadek autor porusza takie problemy jak stosunek do pieniądza oraz problem etyki w kapitalizmie. W ten sposób pokazuje inny punkt rozumienia współczesnych niebezpieczeństw na jakie narażony jest człowiek żyjący w gospodarce wolnorynkowej. Daleki jest od stwierdzenia, że jest to system całkowicie nieużyteczny i na wskroś zły. Za pomocą koncepcji Keynes'a proponuje on jego delikatną regulację, ale opartą za zupełnie innych przesłankach, niż dotychczasowe działania instytucji państwowych.
Sądzę, że Keynes. Powrót mistrza może stać się solidnym fundamentem dla dyskusji w kręgu osób zaangażowanych w problemy społeczne i ekonomiczne. Można się nie zgadzać z wieloma poglądami Keynes'a, ale nie można ich tak po prostu odrzucić. W rozmowach o współczesnym kryzysie potrzebujemy wielogłosu, a nie ciągłego powtarzania tych samych frazesów.
Robert Skidelsky, Keynes. Powrót mistrza.
Tłumaczenie: Tomasz Krzyżanowski, Michał Sutowski.
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012.
okładka miękka, 254 strony.
