W poszukiwaniu mitycznego Afganistanu...
Saira Shah, autorka „Córki bajarza" to Angielka afgańskiego pochodzenia. Jej ojciec był znanym afgańskim pisarzem, matka wywodziła się z Pakistanu. Ze względu na trudną sytuację polityczną spowodowaną nieustannymi konfliktami rodzice Sairy zdecydowali się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Decyzja ta gwarantowała rodzinie bezpieczeństwo. W zamian za życie w spokojnym i ustabilizowanym kraju Saira i jej rodzice utracili ukochaną ojczyznę. W rodzinnym domu nigdy jednak nie brakowało opowieści o utraconym kraju, o jego pięknych krajobrazach, mędrcach, zabytkach i walecznych obrońcach, którzy raz po raz pokonywali groźnych najeźdźców. Ojciec Sairy nauczył ją kochać Afganistan i szanować jego zasady. Aby przybliżyć córce niepowtarzalny klimat utraconego zakątka nie tylko opowiadał jej legendy i mity, ale także gotował tradycyjne afgańskie potrawy. Saira pokochała Afganistan już we wczesnym dzieciństwie, gdy siedząc na kolanach ojca słuchała historii o raju na ziemi. Celem młodej dziewczyny stała się wyprawa do Afganistanu, podczas której wyobrażenia powstałe na skutek zasłyszanych opowieści miały zostać zderzone z rzeczywistością. Pierwszą wyprawę Saira odbyła już w 1986 roku. Potem wracała tam jeszcze wielokrotnie jako korespondentka wojenna.
„Córka bajarza" to zapis jej osobistych wspomnień z wyprawy do Afganistanu. Dziennikarka opisała w niej swoje przygody związane przede wszystkim z pierwszą podróżą do utraconego raju. Była to podróż niezwykle bolesna, gdyż wraz z oddalaniem się od granicy mityczny obraz rozmywał się. Z każdym kolejnym krokiem dziewczyna przekonywała się, że świat, który żył w jej głowie i marzeniach nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. W opowieściach ojca nie było przecież głodujących dzieci i żebrzących matek ani czyhających na każdym kroku niebezpieczeństw.
Mimo zniechęcających obrazów Saira nie zrezygnowała z poszukiwania choćby namiastki rajskiej doliny. W tym celu podjęła się niebezpiecznej wyprawy przez strome góry w towarzystwie nieobliczalnych mudżahedinów. Cała wędrówka była długa i wyczerpująca, a im bliżej było końca, tym bardziej jasne stawało się, że świat utkany z marzeń nie istnieje.
W książce pojawiają się także bardzo dosadne i przerażające opisy sytuacji społecznej Afgańczyków. Warunki życia niektórych rodzin, opisy biedy i ubóstwa pozostają w pamięci na długo.
Tego typu opisów jest jednak niewiele. Saira Shah najwięcej miejsca poświęciła sobie, swoim odczuciom i refleksjom. Relacja jest przepełniona osobistymi rozważaniami i rozterkami bohaterki. Przede wszystkim Saira zastanawia się, do którego z kręgów kulturowych jest jej bliżej: wschodniego, który żyje w jej sercu, czy zachodniego, w którym się wychowała
Czytając te często bardzo osobiste wspomnienia czytelnik staje się jednocześnie obserwatorem wewnętrznej walki, która toczy się w umyśle autorki. Z każdym kolejnym rozdziałem można wyczuć coraz większy spokój, który niewątpliwie jest wynikiem pogodzenia się Sairy z rozczarowaniem jakiego doświadczyła.
Na szczególne wyróżnienie zasługuje budowa książki. Każdy rozdział rozpoczyna się bowiem cytatem fragmentu wiersza bądź piosenki afgańskiej i jednocześnie wskazuje główny temat i klimat całości. Przy okazji autorka wykazała się imponującą znajomością poezji i kultury afgańskiej oraz perskiej. Niezwykle staranny dobór cytatów robi wrażenie i uprzyjemnia czytanie. Podobnie jak liczne przypowieści i życiowe mądrości, których także na kartach książki nie brakuje.
Zdecydowanym minusem jest operowanie w pewnych fragmentach bardzo wyspecjalizowanym językiem. Dotyczy to zwłaszcza tematyki militarnej. Szczegółowy opis kilku popularnych metod walki i relacje z przebiegu bitew bardzo mnie nudziły, choć pewnie znajdą się i tacy, którzy z pasją pochłoną tego typu ciekawostki.
Między swoje refleksje, wspomnienia i odczucia autorka wplotła także informacje na temat sytuacji polityczno-społecznej Afganistanu w danym momencie historycznym. Dzięki temu łatwiej zrozumieć pewne zachowania i decyzje Sairy.
„Córka bajarza" to nie tylko relacja z reporterskiej, a po części sentymentalnej wyprawy. To także opowieść o tym, jak bardzo ważną rolę w kształtowaniu poczucia świadomości odgrywają mity i legendy. Te często wyidealizowane opowieści są niezwykle cennym skarbem każdego kraju, każdej narodowości. Z biegiem czasu pewnie coraz trudniej w nie wierzyć, ale chyba jeszcze trudniej doprowadzić do konfrontacji mitów z rzeczywistością. Ta ostatnia potrafi przecież być bardzo brutalna i do tego chyba nikogo nie trzeba przekonywać.
Autor: Saira Shah
Rok wydania: 2005
Wydawnictwo: Albatros
ISBN: 83-7359-052-8
