30 esejów Ludwika Stommy na temat największych polskich skandali
"Skandale polskie" to najnowsza publikacja profesora Stommy. Ludwik Stomma był wykładowcą UW, UJ, a także KUL-u. Jest nie tylko profesorem, naukowcem, ale także znakomitym publicystą. Jego felietony, w których z nutką ironii komentuje bieżące wydarzenia z kraju i ze świata regularnie ukazują się w "Polityce". Spod pióra profesora oprócz "Skandali polskich" wyszły także takie tytuły jak: "Dzieje smaku", "Polskie złudznenia narodowe", czy "Nalewka na Czereśniach".
"Skandale polskie" to książka, która w całości została poświęcona największym aferom jakie przetoczyły się przez karty historii polskiej. Autor przyjął dośc potoczne rozumienie skandalu, definiując tym słowem coś, co wzbudza sensację, oburzenie, jest gorąco dyskutowane, komentowne przez wszystkich, a potem bardzo szybko zapomniane. Stomma w swojej publikacji przypomniał przede wszystkim te największe skandale, wokół których do dziś toczą się spory o prawdziwą wersję wydarzeń. Nie jest to takie proste, zwłaszcza, że każde z wydarzeń było szeroko komentowane przez ówczesnych kronikarzy, a dostępne źródła często po prostu wzajemnie się wykluczają. Profesor Stomma postanowił jednak przeprowadzić swoje własne śledztwo i na podstawie dostępnych dokumentów zbadać te najbardziej tajemnicze, niewyjaśnione fragmenty historii. Postacie, do których odwołuje się autor zazwyczaj nie odegrały znaczącej roli w historii. Milczą o nich podręczniki, próżno szukać ich biografii w leksykonach, czy słownikach historycznych. Bohaterowie skandali opisanych przez Stommę w większości nie mają swojego miejsca w zbiorowej świadomości, nie zapadli w historyczną pamięć. Byli to jednak ludzie, których losy i poczynania wzbudzały ogromne emocje w sobie współczesnych czasach. Warto wspomnieć chociażby o Casanowie, który w XVIII wieku podróżował po europejskich dworach łamiąc serca wielu dam. Trochę później, bo na początku XIX wieku, do Polski zawitał sam Napoleon, który zafascynował się urodą pięknej szlachcianki - Marii Walewskiej. Cała szlachta polska pasjonowała się wówczas losami tego romansu, a niektórzy upatrywali w nim nawet szansy na odzyskanie niepodległości.
Skandale obyczajowe oczywiście nie są jedynym tematem publikacji Stommy. Autor wspomniał także o ludziach, którzy funkcjonują w świadomości wielu ludzi bardziej jako szare eminencje niż wielcy bohaterowie. Publicysta, jak przystało na rzetelnego badacza i naukowca starał się nikogo nie gloryfikować, ani nikomu nie umniejszać żadnych zasług. Stomma skupił się przede wszystkim na polemice z dostępnymi źródłami historycznymi, by na ich podstawie określić, która z wersji jest najbardziej prawdopodobna. W publikacji można odnazleźć wiele cytatów, a czasem nawet obszernych fragmentów kronik autorów, z którymi profesor polemizuje. Książka ma niebywałą wartość naukową - Stomma starł w niej swoje argumenty z panującymi powszechnie stereotypami i ukazał jak błędne są niektóre powszechnie znane teorie. Oczywiście autor nie rości sobie prawa do rozstrzygania o tym, co można uznać za prawdę historyczną, ale przedstawia silne dowody na to, że pewne przyjęte założenia prawdą nie są.
Na stronach publikacji można odnaleźć nie tylko obszerne cytaty z kronik historycznych, ale także fragmenty listów, czy teksty piosenek i wierszy popularnych w danym czasie. Niewątpliwie jest to dodatkowy atut utworu. Pomimo, iż Stomma skupił się przede wszystkim na badaniu źródeł naukowych, to czasami w tekst wpłótł swoje osobiste, często ironiczne przemyślenia. Nie umniejsza to jednak merytorycznej zawartości książki, a nadaje jej nieco publicystycznego wymiaru. Wszystkie relacjonowane zdarzenia zostały napisane prostym, przystępnym dla współczesnego czytelnika językiem. Całość podzielona została na kilkanaście pomniejszych rozdziałów, ułożonych chronologicznie. Publikację otwiera tekst dotyczący Kazimierza Wielkiego, a kończy wspomnienie ekstentrycznego rzecznika Urbana. Czytelnik wędruje zatem przez dzieje Polski począwszy od czasów najdawniejszych do tych najbliższych i poznaje skandale, które na przestrzeni wieków wstrząsały nie tylko opinią publiczną.
Każdy rozdział otwiera zdjęcie głównego bohatera skandalu, a pod nim została umieszczona krótka informacja z biografii. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Demart, które popularyzuje tematykę historyczną i dba o oprawę estetyczną wszystkich swoich publikacji.
