Każdego roku w Polsce powstaje 200 – 300 filmów offowych realizowanych niezależnie od głównego nurtu kinematografii polskiej.
Fakt wydzielenia na rozmaitych festiwalach kina profesjonalnego, miejsca dla produkcji niezależnych, wydaje się być uzasadniony panującą od kilku lat modą na amatorszczyznę. Jest to związane również z sytuacją panującą na profesjonalnym rynku filmowym, gdzie trudno już o wybitnych twórców, a i z drugiej strony oceną widowni, która woli dzieła amatorów niż kolejne ekranizacje lektur szkolnych, realizowane przez twórców starego pokolenia, którzy to już znacząco stracili kontakt z rzeczywistością, nie komunikując się ze współczesnym widzem, wychowanym w innej odmianie kultury masowej. Taka sytuacja powoduje tzw. wyznaczanie kryteriów wartości przez rzeszę amatorów, sygnalizując tym samym, czego można oczekiwać w przyszłości pod względem treści w polskiej kinematografii. Trzeba wspomnieć, że nurt kina niezależnego był
i często jest przedsionkiem do tzw. wielkiej kariery; tak przecież zaczynał swoja przygodę z filmem Krzysztof Kieślowski, czy obecnie Tomasz Konecki, autor nagrodzonych w Gdyni filmów (jednym z nich było „Ciało”).
Twórcy kina niezależnego, występują ze swoimi produkcjami, nie tylko przed publicznością, ale i również przed fachowcami: krytykami, osobami pracującymi w mediach, jak i przed reżyserami, operatorami... . Można, zatem być zauważonym, a nawet spodziewać się; występu w telewizji (TV –Kino Polska), w cyklicznym programie „Kinooffteka”.
Żeby sprostać wymogom komercji autorzy offowi często posiłkują się rozrywkową agresją, jest to wiodący nośnik w parciu do medialnego sukcesu. Nie przypadkowo Jerzy Pilch, wskazuje na film Tomasza Koneckiego i Andrzeja Sarmanowicza pt.: „Ciało”, jako przykład tzw. „obnażenia własnego ubóstwa duchowego”. Bowiem, podejście scenarzysty filmu Sarmanowicza do śmierci pozbawione jest powagi; zwłoki ludzkie – tytułowe „Ciało”, zagrane przez Rafała Królikowskiego, są poniewierane, przenoszone z miejsca na miejsce..., film okraszony w dodatku licznymi niewybrednymi wulgaryzmami, zaliczany jest do gatunku nowych komedii. Entuzjazm u widza mają wzbudzić również stosowane przez twórców gagi, aby ten nie wstał z fotela i nie opuścił sali kinowej znudzony.
Punkty kulminacyjne i dynamiczny przebieg akcji mają, to samo na uwadze. Oto przykład wyjścia z twórczą ofertą do publiczności: oglądamy na filmie jak zmutowany szef mafii (bracia syjamscy), wyrzuca przez okno swojego podwładnego; trzask szkła, delikwent ląduje na bruku, a całość sceny kończy się wyrazem podbijającym emocje: - Wypier...!
Podczas jednego z festiwali: „Zoom Zbliżenia – Jelenia Góra”, na którym gościł reżyser filmu „Ciało” miałem okazję przyglądać się reakcji widzów na tę produkcję. Z dokładnością zegarka można było ustalać spazmatyczne wybuchy śmiechu publiczności. Zastanawiałem się wówczas spoglądając na reżysera obecnego na widowni, czy on również podziela jej entuzjazm i czuje wzmocnienie? Osobiście byłem zdruzgotany poziomem tego obrazu gdy w tym samym czasie publiczność, składająca się głównie z ludzi młodych obserwowała na ekranie jak wnuczka wraz z babcią (zawodowe morderczynie) dokonywały egzekucji z broni palnej na wyszukanej przez się ofierze. Pytanie, kto został odstrzelony, jest daleko szersze, bo czy scena z pomiaru siusiaków, która występuje w innym dziele współtwórcy „Ciała” Andrzeja Saramonowicza (dziele teatralnym pt.: „Testosteron”) „to wspaniała sekwencja damsko-męskich dowcipów”? Jedno jest pewne „Testosteron”, podobnie jak „Ciało” cieszy się ogromnym powodzeniem. Płynie z tego pewna nauka: tendencja rozrywkowa, to ukłon w stronę widowni, ale przede wszystkim chłodna kalkulacja stanowiąca o powodzeniu przedsięwzięcia.
Doskonale zdaje sobie z tego sprawę inny filmowiec P. Żukowski, organizator imprez i przeglądów filmowych, reprezentujący „Ex d`Art.” – obrazy bez granic, student łódzkiej filmówki, dyrektor festiwalu „Happy End”, jak i też dyrektor festiwalu kina niezależnego „Barejada” autor m.in. filmu pt.: „Szczęściarz”, który jak podaje opowiada o „pucybucie, realizującym swoje marzenia”. Oglądając ten film okaże się, że szczęściarz jest uzależniony od marychuany, nic a nic nie krępuje się również przed kamerą odpalić tzw. fifki z materiałem, zaś jego słowa, które adresuje do widowni, mają charakter „moralizatorsko-buddystyczny”. Podstarzały młodzieniec opowiada na wstępie swoją historię, gdy to pewnego razu, będąc pod wpływem działania LSD, olśniła go wizja zostania miejskim pucybutem. Majak „szczęściarza”’ zostaje szybko wcielony w życie, a kreowanie montażowe postawy bohatera urasta do filozoficznego przesłania. Pomiędzy kolejnym wypaleniem lufki marychuany, a następnym obsłużeniem klienta, pseudo-bohater moralizuje jak byłby kapłanem New Age. Na końcu wygłasza manifest, wzmacniający swój dobry wybór, jest szczęśliwy i może liczyć na sympatię, jako swojak w rozsmakowanej w THC młodzieży. Żukowski w informacji końcowej puentującej film oznajmia, iż ostatni pucybut; tak jakby ten kontynuował linearną ciągłość z poprzednikami, udał się do Paryża, aby realizować swoje marzenia.
Tak zaczyna się festiwal „Happy End”, szczęśliwą opowieścią o „szczęściarzu’. Film, preludium zostaje dobrze przyjęty, publiczność widzi w bohaterze odbicie swojego pokolenia, autor jest również usatysfakcjonowany. Wydaje się to stałą ułożoną pod publikę tendencją.
Jeśli chodzi o innych autorów np. niejakiego „Marcela”, twórcę filmu pt.: „Dwie Wieże”. Film ten, z gatunku „optymistycznych”, opowiada o tym: „jak w stronę dwóch bliźniaczych wieżowców zbliża się duży samolot. Gdy jest już naprawdę blisko, pracownicy jednego z biur w wieżowcu błyskawicznie reagują na atak: siłą woli neutralizując niebezpieczeństwo. Z budynkiem i samolotem dzieją się dziwne rzeczy...”. Miałem okazję widzieć ten prześmiewczy film również na „Festiwalu sztuki bezdomnej – Cieszyn 2004”. Na pokazach obecny był „reżyser” wraz z innymi swoimi produkcjami, które ujawniały tytaniczny talent autora. Jeśli chodzi o film pt.: „Dwie Wieże”, komentuje on w sposób bardzo obrazowy to, co stało się z ogromną ilością ofiar ataku na WTC w Nowym Jorku. Podczas prezentacji panelowej swojego „dzieła”, autor zanosił się śmiechem, widocznie i w tym wypadku, podobnie jak u Koneckiego, śmierć ma dostarczać rozrywki.
Festiwal Filmów Komediowych i Niezależnych „Barejada”, to prezentacja fabryki braci Matwiejczyków: Piotra i Dominika. O ile Piotr realizuje rzeczy o stopień ambitne, o tyle Dominik stosuje już motto typowo komercyjne: „Najważniejsze, aby widz był zadowolony, to jest mój priorytet”.
„Krew z Nosa” Dominika Matwiejczyka, prezentowana m.in. na „Festiwalu Kina Polskiego w Gdyni” (2004r), to 90-minutowa opowieść o hip-hopowcach, handlarzach narkotyków oraz dresiarzach napadających na głównych bohaterów. Całość akcji toczy się na jednym z wrocławskich blokowisk. Już w pierwszych minutach tej specyficznej „komedii”, mamy do czynienia z nudną narracją przeplatającą się z przemocą. Widownia może z przyjemnością kolejny raz zapoznać się: jak to się robi..., jak atakują się wzajemnie młodociani wyznawcy różnych subkultur. Permanentnie również i w tym filmie, rozmaite płytkie w treści gagi osiągają swój cel, wzbudzając euforie wśród widowni. Treść dialogowa filmu nie wnosi nic twórczego: wulgaryzmy, prześmiewcze odniesienia do życia, rodzicielstwa czy wiary – boss dealerów narkotykowych nosi imię „Jezus”. Natomiast leitmotivem (motywem powtarzającym) zaproponowanym przez Matwiejczyka, jest tytułowa Krew z Nosa, która cieknie z nozdrzy głównych bohaterów. Należy wspomnieć i o tym, że w celach komercyjnych do udziału w filmie został zaproszony Robert Gonera (tak, to się robi), gra on krótki epizod rockmana satanisty. Dzięki temu zabiegowi, na jednym z pokazów promujących tenże film – (pokaz w Jeleniej Górze jesień 2004), obraz został zarekomendowany w prowincjonalnej prasie i mediach jako film, w którym główną rolę gra wspomniany wyżej aktor. Organizatorzy, chcieli w ten sposób zachęcić, jak największą liczbę publiczności do licznego przybycia na pokaz.
W kinie niezależnym panuje dwu temat: historie są albo traumatyczne związane z przemocą i gwałtem, albo prostacko prześmiewcze, w zależności od roku, triumfują ci autorzy, którzy wyczują nastrój zadany na bieżący czas.
Obnażanie własnego ubóstwa duchowego, stało się dziś kluczem do sukcesu... – jeśli powiedzmy na „Barejadzie 2004”, jedna z osób zasiadających na widowni, kieruje pytanie do autora, kolejnego już z rzędu filmu prześmiewczego: - „Czemu tak mało krwi? Można było dać więcej krwi, film byłby lepszy!”. To jest to sygnał dla filmowców, żeby zabawić się w Świętego Mikołaja, albo producenta filmowego kefiru o strukturze plagiatorsko - liberalnej.
Na festiwalu „Publicystyka – Kędzierzyn-Kożle 2003” nagrodzony został film pt.:„Mleko”, traktujący o problemie produkcji spermy; przewodniczącym jury był Filip Bajon, który później na łamach „Gazeta Opolska”, /październik 2004/, mocno się tłumaczył, iż on kategorycznie nie obstawał za tego typu werdyktem.
Z doświadczenia kilkuletniego zauważyłem, iż w nurcie amatorskim bardzo mało jest pozycji realnie wartościowych, a jeśli pojawi się coś oryginalnego, to często przybiera formę impresji, dokumentu czy alternatywy i niestety rzadziej wiąże się z fabułą.
